Ybraýym (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) ölenden 500 ýyldan gowrak wagt geçdi. Aşakda beýan edilen wakalar takmynan 1500-nji ýyllarda bolup geçdi. Ybraýym pygamberiň ogly Yshak arkaly nesilleri indi ysraýyllar diýlip atlandyryldy we köp sanly halka öwrüldi. Emma wagtyň geçmegi bilen olar müsürlileriň gulçulygyna öwrüldi. Bu Ybraýymyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) agtygy Ýusup Müsürde gulçulyga satylandan soň bolup geçdi we köp ýyl soň maşgalasy onuň yzyna düşdi. Bu Barlyk Kitabynyň 45-46-njy baplarynda aýdylýar. Bu Musa pygamberiň ilkinji kitaby (Töwratyň ilkinji kitaby).
Indi başga bir beýik pygamber Musanyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) alamatlaryna gelýäris. Çykyş kitabynda beýan edilýär. Bu kitapda Musa pygamberiň (Sallallahu Aleýhi We Sellem) Ysraýyl halkyny Müsürden nädip alyp barýandygy hakda okaýarys. Reb Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Müsür faraonynyň huzuryna gelip, ysraýyllylaryň boşadylmagyny talap etdi, netijede Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) bilen faraonyň jadygöýleriniň arasynda bäsleşik boldy. Bu ýaryş Hudaýyň fyrowna özi üçin alamat bolan şol meşhur dokuz gyrgyny getirmegi bilen tamamlandy. Emma fyrown Rebbiň islegine boýun egmedi we alamatlara boýun egmedi.
Naziyat süresi (79-njy süre -“Zyňýanlar”) bu wakalary aşakdaky aýatlarda suratlandyrýar:
Musa (Musa) hakda hekaýa size ýetdimi? Şeýdip Perwerdigäri mukaddes Tuwa jülgesinde ony çagyrdy:“Faraonyň ýanyna bar, çünki ol rugsat berlen zatlaryň çägini bozdy we:“Arassalanmaly dälmi? Men saňa Perwerdigäriň ýoluny görkezerin, sen bolsa Hudaýdan gorkarsyň.” Ol oňa iň uly alamaty görkezdi… (An süresi – Naziyat 79: 15-20)
Muzzammil süresi (73-nji süre -“Gaplanan”) faraonyň jogabyny öz içine alýar:
Emma faraon pygambere boýun egmedi, biz oňa agyr we rehimsiz jeza berdik. ( Muzzammil süresi 73:16)
Naziat süresinde Musanyň “iň uly alamaty” näme we Muzzammil süresinde beýan edilen faraonyň “agyr jezasy” näme? Bularyň ikisi hem Allanyň onunjy jezasyna degişlidir.
Onunjy gyrgyn
Soňra Hudaý Müsüre onunjy, iň elhenç gyrgyny getirmegi wada berdi. Töwrat onunjy gyrgynçylykdan öň Rebbiň buýruk beren aýratyn taýýarlygy hakda gürrüň berýär. Bu Gurhanda-da ýatlanylýar. Aşakdaky aýaty okaň:
Musa (Musa) dokuz sany anyk alamat berdik. Ysraýyl ogullaryndan (Ysraýyl) Musanyň (Musanyň) özlerine nädip gelendigini soraň, faraon oňa: «Eý, Musa (Musa)! Hakykatdanam, sizi jadylaýandygyna ynanýaryn.”
Musa (Musa):“Gögüň we ýeriň Rebbinden başga hiç kimiň olary alamat hökmünde iberendigini eýýäm bilýärsiňiz. Eý, faraon! Seniň heläk boljakdygyňa ynanýaryn.” (“Al-Isra” süresi, Gijeki geçiriş:101-102)
Faraonyň “ýok ediljekdigi” aýdylýar. Yöne bu nähili bolar? Geçmişde Hudaý adamlara hökümini dürli usullar bilen alyp bardy. Mysal üçin: Nuhyň döwründe dünýä bütinleý suw joşmasynda gark boldy; Lutuň aýaly duz sütünine öwrüldi. Şeýle-de bolsa, bu ýagdaýda diňe bir “ölüm” däl, eýsem ähli halklar üçin alamat – beýik alamatdy.Gurhan şeýle diýýär:
We Musa faraona uly gudrat görkezdi. (79:20 süresi)
Onunjy gyrgynçylygyň düşündirişini Töwratda, Çykyş kitabynda okap bilersiňiz. Şu ýere baglanyşyk. Bu teksti okamagyňyzy maslahat berýärin, sebäbi bu bizi gyzyklandyrýan wakalaryň iň doly hasabatydyr we geljekdäki zatlara has gowy düşünmäge kömek eder.
Pesah guzusy we Kyýamatdan halas bolmak
Teksdagy aýdylyşy ýaly, şol ykbal gijesinde, öý eýeleri gurbanlyk guzynyň gany bilen gapy derwezelerini ýag çalmasa, Müsüriň ilkinji doglan çagalaryny öldürmegi wada berdi. Şeýle hem faraon, Gudratygüýçliniň buýruklaryny ýerine ýetirmese, ogly we tagt mirasdüşeri öljekdigi barada duýduryş aldy. Ilkinji doglanlar Mesihiň ähli öýlerinde öler, eger adamlar Pesah guzusynyň alamatyndan öň özlerini kiçeldip, gapylaryny gan bilen ýaglamazlar. Müsür üçin bu hakyky milli betbagtçylykdy.
Şeýle-de bolsa, Allanyň beren wadasyna görä, öldürilen guzynyň gany gapynyň agzynda görünýän jaýlarda hemmeler diri galar. Allanyň jezasy şol öýden geçer. Şonuň üçin bu gün we alamat Pasha diýlip atlandyryldy ( “Pasha” sözi, guzynyň gany gapynyň agzynda bolan öýleriň ölümini aňladýar). Onda gana boýalan bogunlaryň alamaty kim üçin niýetlenipdi? Töwrat şeýle diýýär:
Reb Musa: «… Men Rebdirin. Seniň ganyň seniň bolýan jaýlaryňda alamat bolar, gany görerin, üstüňden geçerin we Müsür topragyny uranymda araňyzda weýrançylyk bolmaz”- diýdi. (Çykyş 12:13).
Şeýlelik bilen, guzynyň ganyny görmek we geçip barmak üçin gapynyň agzyna seredip, alamatyň Reb üçin däldigini görýäris. Tekstde “Ganyňyz alamat bolar” diýilýär. Yagny, bu adamlar üçin alamat. Mundan başga-da, şu gün Töwrat okaýan size we maňa degişlidir. Näme üçin? Sebäbi bu wakalardan soň Reb buýruk berdi:
özüňiz we ogullaryňyz üçin hemişelik kanun hökmünde saklaň. Topraga gireniňde… bu hyzmaty dowam et… bu Rebbe Pesah gurbanlygydyr (Çykyş 12: 24-27)
Yewreýleriň senenamasy Pesah bilen başlaýar
Ysraýyllara her ýyl şol gün Pesah baýramyny bellemek tabşyryldy. Ysraýyl senenamasy günbatardan birneme tapawutlanýar. Her ýyl Remezan üýtgäp durşy ýaly, her ýyl senenamamyza görä azajyk üýtgeýär, sebäbi bu dynç alyş günleri ýylyň dürli uzynlygyna görä kesgitlenýär. Häzirki wagtda, 3500 ýyldan soň, ýewreýler Töwratda ýazylyşy ýaly Musanyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Rebbiň Pesah tabşyrygyny nädip alandygyny ýatlap, her ýyl Pasha baýramyny bellemegi dowam etdirýärler.
Pesah baýramy üçin guzularyň soýulmagynyň häzirki zaman suraty. Bu baýramçylyk Kurban Aýtuna meňzeýär.
Bu baýramçylygyň uzyn taryhyny yzarlap, geň galdyryjy bir zady tapýarys. Mysal üçin: Isa al-Masih pygamberiň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) tussag edilmegi we kazyýet işi baradaky Hoş Habary (Injila) alalyň:
“Kaýafadan Isany praktoriýa, Rim prokuroryna (Pilatusa) alyp gitdiler … haramlanmak üçin däl-de, Pesah baýramyny iýmekleri üçin praýetora girmediler.”… [Pilatus] [ýewreý ýolbaşçylaryna] şeýle diýdi: “Yöne seniň Pesah baýramynda ýeke gitmegim adaty bar. Yewreýleriň Patyşasyny size goýbermegimi isleýärsiňizmi?” [Isa al-Masiha]. Soňra hemmesi ýene gygyrdylar: “Ol däl, Barabbas.” Barabbas garakçydy. ” (18 ahýa 18:28, 39-40)
Başga sözler bilen aýdylanda, Isa al- Masih (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) tussag edildi we ýewreý senenamasyna laýyklykda Pesah güni jezalandyryldy. Ybraýym (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) tarapyndan berlen Isa pygamberiň atlaryndan biri bolan Ybraýymyň alamaty 3-nji makaladan ýadyňyzda bolsa :
Ertesi gün Yahýa Isanyň ýanyna gelip, şeýle diýýär: “Ine, dünýäniň günäsini öz üstüne alýan Hudaýyň Guzusy . (Yahýa 1: 29-30)
Isa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Pesah güni ýazgaryldy
Bu alamatyň bütin özboluşlylygy Hudaýyň Guzusy bolan Isa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) ähli häzirki zaman ýewreýleriniň (Günbatar senenamasy boýunça biziň eramyzyň 33-nji ýyly) Pesah baýramynyň ilkinji gurbanlygy hatyrasyna guzularyny gurban beren güni ölüm jezasyna höküm edildi. 1500 ýyl ozal edipdi. Şonuň üçin her ýyl ýewreýleriň Pesah baýramy Isanyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) öldürilenden bäri Isa al-Masihiň gurbanlygyny ýada salýan dünýäniň beýleki ýerleri üçin Pesah baýramy bilen bir hepde gabat gelýär.
“Alamatlaryň” näme üçin asla zerur däldigi barada biraz pikirleneliň. Aşakda käbir mysallar getirilýär.
Süňkler we kellesi bolan bir belgi görenimizde, ölüm howpuny ýada salýarys. “Altyn ýaýlar” ýazgysy, Makdonalds restorany hakda oýlanmaga mejbur edýär. Nadalyň bandanasyndaky Nike diýmekdir. Nike her gezek Nadaldaky bu nyşany görenimizde olar hakda pikir etmegimizi isleýär. Başgaça aýdylanda, alamatlar ünsümizi haýsydyr bir obýekte gönükdirmek üçin görkeziji bolup durýar. Musanyň alamaty (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) hakda aýtsak, bu ýerde Allah bize bir alamat berýär. Ol bize näme üçin mätäç? Isa pygamberiň ölen güni gurban guzularynyň soýulmagy Isa al-Masihiň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) gurbanlygynyň ähmiýetiniň görkezijisinden başga zat däldir.
Belginiň pikirlerimize täsiri diagrammada görkezilişi ýaly ýüze çykýar. Bu alamatyň maksady Isa al-Masihiň gurban ölümine ünsümizi çekmek. Ilkinji Pesah güni adamlary ölüm perişdesinden halas etmek üçin guzularyň gany döküldi. Bu ýagdaýda-da alamat, Hudaýyň Guzusy Isanyň heläk bolmakdan halas bolmagymyz üçin öldürilendigini aňladýar.
Ybraýymyň 3-nji belgisi makalasynda okaýşymyz ýaly, Ybraýymyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) synag edilen ýerine Morýa dagy diýilýärdi. Soňky ykbal pursatynda, Reb oglunyň ýerine guzyny gurbanlyk hökmünde hödürledi. Ybraýymyň oglunyň ýerine guzy öldi. Morýa dagy Ysraýylda Isa al-Masihiň gurban ölümini kabul eden ýeri. Bu hem biziň üçin alamat, bu ýerde ölen Isa al-Masih üçin görkeziji. Musanyň alamaty barada aýdanymyzda, şol bir hadysanyň başga bir görkezijisini tapýarys, ýagny Isa al-Masihiň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) gurbanlygy. Pesah gurbanlygynyň senenama güni hakda aýdýarys. Galyberse-de, guzynyň gurban berilmegi bu ykbal hadysasyna görkeziji bolup hyzmat edýär. Nädip? Bu gyzykly soraga ýagtylyk berýän Musanyň aşakdaky alamatlaryna serediň. Indiki alamat Sinaý dagynda Kanunyň berilmegi.
Bu makalanyň soňunda, faraona näme bolandygyny ýatladaýyn. Töwratyň degişli bölüminde pygamberiň duýduryşlaryna gulak asmandygyny, ilkinji ogly we mirasdüşeriniň şol ykbal gijesinde ölendigini okaýarys. Ahyrsoňy faraon ysraýyllara Müsüre gitmäge rugsat berdi. Emma iň soňky pursatda pikirini üýtgedip, Gyzyl deňze kowdy. Ysraýyllar Rebbiň islegi bilen gury ýerde deňziň üstünden geçdiler we faraon ähli goşuny bilen gark boldy. Şeýlelik bilen, dokuz gyrgynçylyk, Pesah baýramynda ilkinji doglan çagalaryň ölümi we goşunyň ýitmegi Müsüriň güýjüniň gowşamagyna sebäp boldy. Müsür hiç wagt dünýäniň öňdebaryjy güýji hökmünde öňki şöhratyny yzyna alyp bilmedi. Bu Hudaýyň hökümi.