Pygamberler Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) we Harun (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) 40 ýyllap Ysraýyllara ýolbaşçylyk etdiler. Buýruklary ýazyp, Töwratda köp alamatlar bilen gurban berýärler. Bu iki pygamberiň ýakyn wagtda ölmeginiň wagty geldi. Töwratyň soňuna göz aýlamazdan ozal Töwratyň nagyşlaryna seredeliň.
Onda Töwratdaky alamatlaryň görnüşi nähili?
Töwratda gurbanlyklar
Gurbanlyklaryň ähmiýetine we ýygylygyna üns beriň. Aşakdaky zatlar hakda pikir ediň:
- Habyl dogry gurban berdi; Kabyl gök önümleri hödürledi. Ölüm talap edilýändigi sebäpli Kabyla gurbanlygy kabul edilmedi.
- Silden soň Nuh (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) gurban berdi.
- Ybraýym (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Wada berlen ýere geleninden soň gurban berdi.
- Ybraýym (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) ogly bilen synagdan soň bir goç gurban berdi. Şondan derrew ol bu ýeri “Ýahwe ýire dagynda görüner” diýip atlandyrdy.
- Ysraýyllaryň hemmesi Pesahda (Pesah) gurbanlyk berdiler. Bu olary ölümden halas etdi we ýewreýler henizem her ýyl şol gün Pesah baýramyny belleýärler.
- Harun (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) özi üçin gurban bereninden soň, ysraýyllar üçin her ýyl iki geçiniň gurbanlygyny hödürledi.
- Sygyr jesediň hapalaryndan arassalanmagy üçin gurban berildi.
Bu gurbanlaryň hemmesi arassa haýwanlar — goýunlar, geçiler ýa-da öküzler bilen gurban edildi. Sygyrdan başga olaryň hemmesi erkekdi.
Bu gurbanlar, getiren adamlar üçin günädir. Diýmek, gurban beren adamyň günäsi we utanjy örtülipdir. Deriniň görnüşinde Allanyň rahmetini alan Adam bilen başlandy. Bu deriler ýalaňaçlygyny ýapmak üçin haýwanyň ölümini talap edýärdi. Möhüm sorag: Näme üçin gurban kesilmeýär ýa-da hödürlenmeýär? Jogabyny soň göreris.
Töwratda dogrulyk
“Dogrulyk” sözi hemişe ýüze çykýar. Muny ilkinji gezek Adam atanyň hekaýasynda gördük, haçan-da Allatagala oňa “dogrulyk eşigi iň gowusy” diýende. Ybraýymyň geljekki oglunyň wadasyna ynanmak isläninde “dogruçyl” yglan edilendigini gördük. Ysraýyllar buýruklary ýerine ýetirseler, dogrulyk gazanyp bilerdiler, ýöne olary hemişe doly ýerine ýetirmelidi.
Töwratda jeza
Şeýle hem buýruklary ýerine ýetirmezlik Hudaýyň jezasyna sebäp bolandygyny gördük. Jezalandyrylmak üçin diňe bir gezek boýun egmeli däl Adam bilen başlandy. Jeza elmydama ölüme eltýärdi. Ölüm ýa jezalandyrylan adam, ýa-da gurban edilen haýwan. Aşakdakylar barada pikirleniň:
- Adam bilen deri üçin gurban edilen haýwan öldi.
- Abel (Habyl) bilen haýwan, gurbanlygy öldi.
- Nuh bilen adamlar suw joşmasynda öldi, hatda Nuh suw joşmasyndan soň gurbanlyk berip, haýwanyň ölümini aldy.
- Lut bilen Sodomyň we Gomoranyň adamlary, aýaly ýaly, Kyýamatda öldi.
- Ybraýymyň oglunyň gurban bermegi bilen ogly ölerdi, ýöne goç onuň ýerine öldi.
- Pesah (Pesah) bilen ýa-da ilkinji doglanlar öldi (faraon we beýleki imansyzlar üçin) ýa-da gapyda gany boýalan guzy öldi.
- Kanunyň buýruklaryna görä, günäkär ýa-da kyýamat güni bir geçi öldi (omom Kippur).
Bu näme many berýär? Has giňişleýin göreris. Emma indi Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Töwraty tamamlamakçy. Olar muny gönüden-göni Hudaýdan gelen iki möhüm habar bilen edýärler, iki habar hem geljege degişlidir we şu gün biziň üçin möhümdir — geljek pygamber we geljek betbagtçylyklar we bereketler. Geliň, şu ýerde Pygambere seredeliň.
Geljekki pygamber
Birigün irden gök gürläp, ýyldyrym çakdy. Galyň bulut dagyň üstüne geldi we şeýle bir batly sesli surnaý çalyndy. Düşelgedäki ähli adamlar gorkup titreşdiler. Musa adamlary Hudaý bilen duşurmak üçin, düşelgeden çykaryp getirdi. Olar dagyň eteginde durdular. Reb aşak ot içinde düşeni üçin, Sinaý dagyny tüsse gaplady. Tüsse ojakdan çykýan ýalydy we tutuş dag güyçli sarsýardy.
Müşürden çykyş 19: 16-18
Halk gorkudan ýaňa doldy. Töwrat olary şeýle suratlandyrýar:
Ähli ysraýyllar gök gürrüldisini, ýyldyrym çakyşyny we surnaýyň sesini eşidip, dagyň bolsa, tüsseleýändigini görüp, gorkudan ýaňa titreşdiler we uzakda durdular. Olar Musa: ‘’Bize sen geple, biz eşideris, ýöne, goý, Hudaý bize geplemesin, ýogsam, biz öleris’’ diýdiler
Müşürden çykyş 20: 18-19
Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) jemgyýetiniň 40 ýyllyk dolandyryşynyň başynda bolup geçdi. Netijede Reb Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) bilen bu geçmişdäki ýagdaý barada gürleşdi, adamlara geçmişdäki gorkularyny ýada saldy we geljege wada berdi. Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Töwratda şeýle ýazýar:
15 Hudaýyňyz Reb siziň üçin öz halkyňyzyň arasyndan meniň ýaly pygamber çykarar. Siz şol pygambere gulak asyň.
16 Horep dagynda üýşen günüňiz, siz Hudaýynyz Rebden haýyş edip: ‘’Hudaýýmyz Rebbiň sesini mundan artyk eşitmäli we bu beýik ody indi görmali, ýogsam biz öleriz’’ diyipdiňiz. 17 Reb maňa: «Olaryň aýdanlary dogry».
18 Men olar üçin öz halkynyň arasyndan seniň ýaly pygamber çykararyn. Meniň buýran zatlarymyň ahlisini halka aýdar ýaly, Men sözlerimi pygamberiň agzyna salyp bererin.
19 Kimde-kim Meniň adymdan sözleýän pygamberiň sözlerine gulak asmasa, ol adam bilen Meniň Özüm hasaplaşaryn.
20 ‘’Emma başga hudaýlaryň adyndan sözleýän pygamber ýa-da Meniň buýurmadyk zadymy, hyýanatçylyk edip, Meniň adymdan sözleýä, pygamber ölüme höküm ediler’’ diýdi.
21 Siz öz-özüňize: ‘’Biz Rebbiň aýtmadyk sözüni nädip bileli?’’ diýersiňiz.
22 Eger bir pygamber Rebbiň adyndan sözlän bolsa, ol iş hem başa barmasa ýa-da hakykata öwrülmese, ol söz Rebden däldir. Ony pygamberiň özi toslap tapandyr, siz ol pygamberden gorkmaň
Kanun taglymaty 18: 15-22
Hudaý adamlaryň sagdyn hormat pygamber Rebbiň adyndan gürlese, ýöne bu söz ýerine ýetirilmese, Reb bu sözi aýtmady goýmagyny isledi, şonuň üçin daşyn üstündäki tabşyryklary okanda, muny şeýle etdi welin, adamlaryň arasynda uly elhençlik döretdi. Ýöne indi geljege seredýär we Ysraýyllaryň arasynda Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) ýaly pygamberiň peýda boljak wagtynyň geljekdigini wada berýär. Soňra iki görkezme berilýär:
- Geljek Pygambere üns bermeseler, Hudaýyň Özi adamlary jogapkärçilige çeker.
- Allatagalanyň pygamberiň üsti bilen gürleşendigini ýa-da ýokdugyny kesgitlemek üçin habar geljegi öňünden aýtmaly we hakykata öwrülmelidir.
Birinji görkezme Musadan (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) soň ýene bir pygamberiň boljakdygyny aňlatmaýardy, ýöne aýratyn diňlemeli adamymyz geler, sebäbi ol öz habarynda aýratyn rol oýnar — bular “Meniň sözlerim”. Geljegi diňe Rebiň özi bilýär, elbetde hiç kim bilmeýär — ikinji görkezme adamlara bu habaryň hakykatdanam Hudaýdan gelendigini ýa-da ýokdugyny bilmek üçin bir ýol boldy. Mundan soň, Musanyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Töwraty gutarýan ysraýyllylaryň bereketlerinde we muşakgatlarynda Ysraýyllaryň geljegini öňünden görmek üçin bu ikinji görkezmäni nähili ulanandygyny görýäris.
Emma bu geljekki pygamber hakda näme aýdyp bilersiňiz? Ol kimdi? Käbir alymlar munuň Muhammet (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) hakda aýdýandygyny çaklaýarlar. Ýöne bu pygamberiň “öz ysraýyllylaryndan, ýagny ýewreýlerden boljakdygyny” belläň. Şonuň üçin bu oňa degişli bolup bilmez. Beýleki alymlar Isa al-Mesih pygamberiň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) manysy bolup bilermi diýen sorag bilen gyzyklandylar. Ol ýewreýdi, üstesine-de, Allanyň sözleri “agzynda” ýaly, uly ygtyýar bilen öwretdi.
Isa al-Mesihiň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) gelmegi Ybraýymyň gurban berilmeginde, ilkinji Pesah baýramynda, şeýle hem agzynda Hudaýyň sözleri bilen “pygamber” hakda aýdylýan pygamberlikde öňünden aýdylýar.