Köp pygamberlikleri seljerip, ýüzlerçe ýyl bilen bölünen hem bolsa (adam nukdaýnazaryndan bu pygamberlikleri biri-biri bilen utgaşdyrmak mümkin däl), muňa garamazdan, bir umumy tema – Mesihiň gelmegi bilen birleşýändigini görýäris. (= Mesih). Işaýa pygamberiň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) öli kökden ösýän şahanyň (şahanyň) keşbini ulanandygyny, soň bolsa Zakarýa pygamberiň (Sallallahu Aleýhi We Sellem) Şahamçanyň ýewreý adynyň Ýeşuwa boljakdygyny öňünden aýdypdyr, howa grek diline terjime edilde Isa, (ýa-da arap dilinde Isa). Masih (= Mesih ) adynyň özi Isa al-Masihiň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) dünýä inmeginden 500 ýyl öň öňünden aýdylýar. Bu pygamberlik , aýdylýanlaryň manysyna düşünmese-de, ýewreýler tarapyndan henizem okalýan we kabul edilýän ýewreý kitaplarynda ( Injilde däl) ýazylýar.
Danyýel pygamber
Indi bolsa Danyýel (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) pygambere geçeliň. Danyýel Wawilonyň ýewreýleri ýesir eden döwründe ýaşapdyr we Wawilon we Pars patyşasynyň ýokary derejeli begidi. Şeýle hem, ol pygamberdi. Aşakdaky grafikde Danyýel pygamberiň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) beýleki pygamberlere bolan durmuşy ýyllary görkezilýär.
Danyýel (Sallallahu Aleýhi We Sellem) atly kitabynda baş perişde Jebraýyldan (Jabraýyl) nädip habar berilendigini suratlandyrýar. Jebraýyl perişde bilen gürleşen Mukaddes ýazgylaryň (kitabyň) ýeke-täk adamlary Danyýel pygamber we Isanyň ejesi Merýem (SallaLlahu Aleýhi We Sellem). Jebraýylyň sözlerine aýratyn üns bermelidir. Baş perişde şeýle diýdi:
Şonda agşam gurbanlyk berilýän wagty men entek dileg edip durkam, öňki görnüşimde gören adamym Jebraýyl çaltlyk bilen uçup, ýanyma geldi. Ol maňa şeýle düşündirdi: “Danyýel men saňa akyl-paýhas we düşünje bermek üçin geldim.”Seniň nalyşyňyň ilki başynda şeýle buýruk çykdy. Men hem ony saňa aýan etmäge geldim, çünki sen juda söýülýänsiň. Indi bolsa buýruga gulak goý we bu görnüşe düşün: Jenaýatçylygy ýok edip, günäleriň soňuna çykmak üçin, etmişlerden saplanmak we ebedi dogruçyllygy berkarar etmek üçin, weliligi hem pygamberligi möhürlemek we iň mukaddes seçip-saýlamak üçin seniň halkyňa we mukaddes şäheriňe ýediýyllyk ýetmiş möhlet karar edildi. Şuny bilip goý we düşün: Iýerusalimi täzeden dikeltmek üçin çykan buýrukdan tä seçip-saýlanjak hökümdaryň döwrüne çenli ýedi ýediýyllyk geçer. Altmyş iki ýediýyllygyň içinde Iýerusalimde meýdançalar we garymlar ýene-de täzeden gurlar. Emma bu hem muşakgatly zamanda bolar. Altmyş iki ýediýyllykdan soň seçip-saýlanan heläk bolar we ondan hiç zat galmaz. Geljek hökümdaryň goşuny bu şäheri we mukaddes öýi weýran eder. Onuň soňy tupanly bolar, ahyryna çenli uruş bolar. Weýrançylyk boljagy karar edilendir. (Daniýel 9: 21-26)
Öňümizde geljek Mesih hakda pygamberlik bar (= Mesih = Masih) şu ýere serediň ). Baş perişde Jebraýyl (Jabrail) Mesihiň gelen wagtyny yglan etdi. Jebraýylyň sözünde, wagt sanamak “Iýerusalimi dikeltmek buýrugy” bilen başlar. Danyýele bu habar berlen. (takmynan b.e.öň 537-nji ýyl) Danyýel başlangyç nokady görmek üçin ýaşamady.
Iýerusalimi dikeltmek buýrugy
Diňe Nehemýa pygamber bu hasaplamanyň başlan pursatyna şaýat boldy. Ol Pars şasy Artakserksiň käsesi bolup, häzirki Eýranyň çäginde Susa şäherinde ýaşaýardy. Şkalada ömrüniň ýyllaryny görkezýär. Kitabynda şeýle diýýär:
Nisan aýynda, Patyşa Artakserksiň ýigriminji ýylynda … patyşa maňa: näme isleýärsiň? Gökdäki Taňrydan dileg etdim eger patyşa razy bolsa we hyzmatkäriň ýüzüňde bolsa, meni Ýahuda atalarymyň mazarlaryna ýerleşýän şäherine iber. Ýatan şäheriň diwarlaryny dikeltmäge goýber …
Men patyşa diýdim: patyşa razy bolsa, şa tokaýlaryny saklaýan Asafa maňa öýdäki galanyň derwezeleri üçin odun berer ýaly hat bererdi. Hudaýyň, şäher diwarynyň we meniň ýaşaýan jaýym üçin. Patyşa maňa berdi, çünki Hudaýymyň peýdaly eli meniň üstümdedi. Derýalaryň häkimleriniň ýanyna gelip, olara şa hatlaryny berdim … Iýerusalime geldim. (Neh. 2: 1-11)
Bu Danyýeliň pygamberlik eden Iýerusalimi täzeden gurmak baradaky buýrugyň beýany. Munuň Pars şasy Artakserksiň dolandyran 20-nji ýylynda bolup geçendigi aýdylýar, biz onuň hökümdarlygynyň b.e.öň. 465-nji ýylda başlandygyny bilýäris. Şeýlelik bilen, hökümdarlygynyň 20-nji ýyly b.e.öň. 444-nji ýyla gabat gelýär. Bu kararyň çykarylan ýyly. Danyýel pygambere (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Rebden habar yglan eden baş perişde Jebraýyl, sanamagyň başlanandygyny görkezdi. Indi bu habardan ýüzlerçe ýyl geçensoň, Pars şasy Danyýeliň pygamberliginiň bardygyny bilmän Iýerusalimi dikeltmek barada karar çykardy. Hasaplaýyş başlaýar, soňunda pata alan – Mesih dünýäde peýda bolar.
Gizlin hepdeler
Baş perişde Jebraýylyň sözlerine görä, Mesih ýedi hepde altmyş iki hepdeden soň geler. Ýöne hepde näme diýmekdir? Musanyň Töwratynda (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) aýratyn ýedi ýyllyk döwür hakda aýdylýar. Ýedi ýyldan bir gezek ekin meýdanlary ekmekden we ormakdan – dynç almak üçin dynç almalydy. Şeýlelik bilen, bir hepde 7 ýyllyk döwürdir. Netijede, wagtyň sanalmagy iki bölekden ybarat – görkezilen buýrugyň goýberilmeginden. Birinji bölüm “ýedi hepde” ýa-da ýedi 7 ýyllyk döwür. Başgaça aýdylanda, 7 * 7 = 49 Iýerusalimi täzeden gurmak üçin gerek wagt. Altmyş iki hepde dowam edýär; ýagny jemi 7 * 7 + 62 * 7 = 483 ýyl. Başgaça aýdylanda, “Artahserehsin” buýrugynyň çykarylmagyndan Mesihiň gelmegine 483 ýyl geçer.
Ýylyň uzynlygy 360 gün
Senenama käbir düzedişler edeliň. Gadymyýetiň köp halklary ýaly pygamberlerem 360 gün ulanypdyrlar. Senenamada ýylyň uzynlygyny dürli usullar bilen görkezip bolýar. Günbatar ýyly (Günüň töwereginde ýeriň bir öwrülişigi) 365,24 gün, Musulman ýyly bolsa 354 gün (Aýyň aýlawlaryna esaslanýar). Danyýeliň ýyly 360 gün. Başgaça aýdylanda, 483 ýyl (uzynlygy 360 gün) 483 * 360 / 365.24 = 476 astronomiki ýyl.
Mesihiň gelmegi bir ýyla çenli takyklyk bilen çak edilýär
Bu maglumatlar bilen Mesihiň gelen wagtyny hasaplap bolar. Öňki hasapdan biziň döwrümize geçenimizde, öňki 1-nji ýyl aralygynda ýadymyzdan çykarmaly däldiris. b.e.öň. 1-nji ýyl we biziň eýýamyzda bir ýyl bar (nol ýyl ýok). Bu hasaplamalary tablisada hödürleýäris:
| Startylyň başy | b.e.öň. 444-nji ýyl (20-nji Artakserks ýyl) |
| Wagtlaýyn dereje | 476 astronomiki ýyl |
| Günbatar senenamasy boýunça Mesihiň garaşylýan gelmegine | (-444+476+1) (nol ýyl ýoklugy sebäpli ‘+1’) = 33 |
| Garaşylýan ýyl | 33-nji ýyl b.e.öň. |
Nazaretli Isa eşek bilen Iýerusalime girdi, soňra Palma ýekşenbesini bellemek üçin pursat boldy . Şol gün özüni Mesih diýip yglan etdi. Bu waka biziň eramyzyň 33-nji ýylynda bolup geçdi.
Danyýel we Nehemýa pygamberler biri-birini tanamaýardylar – takmynan 100 ýyl aýryldy – ýöne Rebbiň islegi bilen, ikisi-de Mesihiň peýda bolmagyna çenli sanamagyň başlangyç nokady hakda welilikler aýtdy. Baş perişde Jebraýyl Danyýele Mesihiň geljekdigini habar bereninden takmynan 570 ýyl soň Isa Iýerusalime girýär we özüni Mesih diýip yglan edýär. Biziň öňümizde gaty takyk ýerine ýetirilen hakykatdanam ajaýyp welilik bar. Zakarýa pygamberiň Mesih adynyň yglan edilmegi bilen birlikde, Rebiň maksadyna düşünmek isleýänleriň hemmesiniň edip biläýjek ajaýyp pygamberlikler toplumy biziň ygtyýarymyzda.
Ýöne soraýarsyňyz: Zeburyň bu ajaýyp welilikleriniň hemmesi ýewreý kitaplarynda ýazylan bolsa (Injilde däl), näme üçin ýewreýler Isa al-Masihi kabul etmeýärler? Öz kitaplarynda agzalmaýarmy? Munuň ýaly doly welilikleriň barlygynda aýdyň bolmaly dälmi? Ýewleriň Isa al-Masihi näme üçin kabul etmeýändiklerine düşünmek , pygamberler tarapyndan wada berlen keramatly adamyň gelmegi bilen baglanyşykly has ajaýyp aýratynlyklary görmäge kömek edýär. Indiki makalada bu meselelere has jikme-jik serederis.