Yahýa pygamberiň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) geljekdigini çaklamak
“Hyzmatçynyň alamaty” atly makalada biz Hudaýyň bendesiniň geljekdigi baradaky wadany seljerdik. Bu wada, iň möhüm soraglaryň biriniň jogabyna doly baglydy. Şu soragdan Ýeşayan 53-nji hekaýasy başlaýar:
“Bizden eşidenlerimize kim ynanýardy we Rebbiň goly kime aýan boldy?” (Ýeşaýa 53: 1)
Ýeşaýa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) bu guluň sözlerine ilki ynanmajakdygyny duýdurdy. Mesele asla adamlarda alamatlaryň ýoklugy däl. Ýok, alamatlar onuň geljek wagtyny – syrly hepdeleriň , adyň aýan edilmegini we “dirileriň ýurdundan kowuljakdygyny” görkezmek bilen takyk çaklaýardy . Sebäbi asla alamatlaryň ýoklugy däl. Munuň sebäbi ýürekleriň gatamagydyr. Şonuň üçin gul gelmezinden ozal adamlaryň ýüregini daş keşbine taýýarlaýan başga birine dünýä gelmeli boldy. Yeşaýa pygamber (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Hudaýyň guly üçin ýol taýynlajak biri hakda aýdýar. Muny Zeburda, Yeşaýa kitabynda okap bilersiňiz:
Çölde aglaýan adamyň sesi: Rebbe ýol taýynla; çölde Hudaýymyz üçin göni ýollar düz; Goý, her jülge doldurylsyn, her dag we depe aşak düşsün, egri tekizlensin we deňsiz ýollar tekizlensin; Rebbiň şöhraty peýda bolar we ähli adamlar Hudaýyň halas bolmagyny görerler; Çünki muny Rebbiň agzy aýtdy.
Yeşaýa 40: 3-5
Yeşaýa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) görä, kimdir biri çölde ýaşap, “Rebbiň ýoluny taýýarlar”. Rebbiň şöhraty peýda bolar ýaly, Rebbiň ýolundaky ähli päsgelçilikleri aýyrar. Şeýle-de bolsa, Ýeşaýa munuň nähili boljakdygyny aýtmady.
Malaki pygamber – Zebur pygamberleriniň iň soňkusy
Ýeşaýa, Malaki we Ylýas (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) wagt masştabynda
Malaki pygamber Ýeşaýa pygamberden 300 ýyl soň ýaşady. Ol Zeburyň soňky kitabynyň awtory. Öz kitabynda Yeşaýa habarçynyň gelmegi barada öň yglan eden zatlarynyň hemmesini gaýtalady. Ine, onuň ýazan zady:
Ine, men perişdämi iberýärin, ol meniň öňümde ýol taýýarlar, birden gözleýän Rebbiň ybadathanasyna we isleýän äht perişdeňe geler. Hökmürowan Reb şeýle diýýär: (Mal. 3: 1)
Bu ýerde “Rebbe ýol taýynlajak” belli bir perişdäniň (habarçynyň) geljekdigi baradaky çaklamany ýene bir gezek okaýarys. Bu perişde peýda bolansoň, äht perişdeside peýda bolar. Malaki (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) bu ýerde haýsy äht hakda gürleşýär? Adyňyzda bolsa, Jeremiahermeýa pygamber (sallallahu aleýhi wesellem) Allanyň biziň bilen ýüregimize ýazyp, täze äht etjekdigini habar berdi . Diňe bu ýagdaýda bizi günä etmäge iterýän teşne gopar. Malaki (sallaLlahu aleýhi we sellem) bu äht hakda aýdýar . Bu ähtiň baglaşylmagy Heraldyň gelmegi bilen habar berler .
Malaki (sallallahu aleýhi wesellem) Zabury ýörite pygamberlik bilen tamamlaýar. Kitabynyň soňky abzasynda ýene geljege seredýär we ýazýar:
Ine, Rebbiň beýik we elhenç güni gelmezinden ozal size Ylýas pygamber ibererin. Atalaryň ýüregini çagalara, çagalaryň ýüregini bolsa atalaryna öwürer, şeýdip, gelemde, nälet bilen ýere degmerin. (Mal. 4: 5-6)
Ylýas pygamberiň Rebbiň beýik gününden öň geljekdigini aýdanda, Malaki (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) nämäni aňladýardy? Bu Ylýas kim? Bu Zeburyň başga bir pygamberi, heniz agzamadyk (bu ýerde Zeburyň ähli pygamberleri hakda gürleşip bilmeris, sebäbi gaty uzaga çeker. Ömrüniň ýyllary grafikde bellendi). Ylýas (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) takmynan m.öň 850 ýyl ýaşapdy. Çölde ýaşaýan bir çopan hökmünde tanalýar; saç geýip, çekirtge we ýabany bal iýýärdi. Elbetde, ol gaty üýtgeşik görünýärdi. Malaki (Sallallahu Aleýhi We Sellem) habarçynyň Täze ähtiň dünýä geljekdigini we Ylýas (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) ýaly boljakdygyny ýazdy.
Bu sözde Zebur gutarýar. Zeburyň soňky pygamberligi miladydan öňki 450-nji ýyllarda ýazylypdyr. Töwrat we Zebur gelejek hakda köp wadalary öz içine alýar. Geliň, olaryň käbirine seredeliň.
Töwrat we Zeburyň entek ýerine ýetirilmedik wadalary
- Ybraýym (Sallallahu Aleýhi We Sellem) Morýa dagynda “Hudaý özüne gurban berer” diýdi. “Gurbanlygyň alamaty ” makalasy şoňa bagyşlanýar. Zebur döwri gutaranda, ýewreýler henizem bu gurbanlygy Hudaýdan garaşýardylar.
- Musa pygamber (Sallallahu Aleýhi We Sellem) Pesah baýramyny ysraýyllylar üçin alamat diýip atlandyrdy we şonuň üçin ysraýyllylar Pesah baýramyny tutuş taryhynda belleýärler. Emma bu alamatyň geljekde entek açylmadyk bir zady görkezýändigini ýatdan çykardylar.
- Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Töwratda bir pygamberiň geljekdigini öňünden aýdypdy, Allanyň özi hakda: “Sözlerimi onuň agzyna goýaryn”. Geljek pygamberiň beren wadasynda Allatagala şeýle diýdi: “Kim meniň pygamberiň Meniň adymdan aýdýan sözlerine gulak asmasa, men ondan soraryn”.
- Dawud patyşa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) hem Mesihiň gelmegini alamatlandyrdy . Ysraýyllar taryhynyň dowamynda Mesihiň Patyşalygynyň nähili boljakdygy bilen gyzyklandylar.
- Ýeşaýa pygamberden (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) göwresindäki bir gyzyň aljak we ogul dogjak sözlerine duş gelýäris . Ýewreýler henizem Zebur döwrüniň ahyryna çenli bu ajaýyp pygamberligiň ýerine ýetirilmegine garaşýardylar.
- Ýermeýa pygamber (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) bir gün Hudaýyň adamlar bilen daş ýazgylara däl-de, eýsem ýüreklerine ýazyljak täze äht baglaşjakdygyny aýdýar.
- Zakarýa pygamberiň Mesihiň (Masih) ady hakda pygamberlik ylhamy bar .
- Danyýel pygamber (Sallallahu Aleýhi We Sellem) Mesihiň (Masih) “öldüriljekdigini” yglan etdi – bu hemmeleriň hökümdarlyk etjekdigine garaşýan zatlarynyň tersine.
- Ýeşaýa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) köp ejir çekjek we “dirileriň ýurdundan aýryljak” hyzmatkär hakda aýdýar.
- Ýukarda belläp geçişimiz ýaly, Malaki (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) bu wakalaryň hemmesi başlamazdan ozal bir habarçynyň dünýä geljekdigini görkezdi. Onuň wezipesi halkyň ýüregini guluň gelmegine taýýarlamak bolar, sebäbi olar Hudaýa garşy gaty kynlaşýarlar.
Zebur b.e.öň 450-nji ýylda tamamlandy, ýewreýler henizem bu möhüm pygamberlikleriň ýerine ýetirilmegine garaşýardylar. Wagt geçdi, hemmesi garaşdylar we garaşdylar. Nesiller geldi we gitdi, wadalar ýerine ýetirilmedi.
Zebur döwrüniň soňundan näme boldy
Biziň eýýamyzdan öň 330-njy ýylda “Ysraýylyň taryhy” makalasyndan bilşimiz ýaly, şol döwürde tanalýan dünýäniň köpüsini Beýik Iskender basyp alypdyr. Bu basyp alyşdan soň dünýäniň halklary we medeniýetleri grek dilini kabul etdiler. Häzirki wagtda iňlis, söwda, bilim we edebiýat dünýäsinde halkara aragatnaşyk dili hasaplanýar, şol döwürde grekler agdyklyk edýärdi. Takmynan b.e. öň 250-nji ýylda Ýewreý kanun mugallymlary Töwrat we Zebury ýewreý dilinden grek diline terjime etdiler. Bu terjime “Septuagint” diýlip atlandyrylýar . Öň hem belläp geçişimiz ýaly, bu terjimede ilkinji gezek “Mesih” sözi peýda boldy . Bu makalada ol ýerde ilkinji gezek ulanylýan “Isa” ady barada aýdylýar.
Ýeşaýa, Malaki we Ylýas (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) wagt masştabynda
Şol döwürde (b.e. öň 300-100-nji ýyllarda) wagt masştabynda gök reňk bilen bellendi ), Müsür bilen Siriýa üznüksiz uruş ýagdaýynda boldular we Ysraýyllar bu tükeniksiz konfliktlere gatnaşdylar, sebäbi sebitler arasynda ýaşadylar. Siriýanyň patyşalary bir Hudaýa bolan ynamy ýok etmek üçin köplenç grek köp hudaýlylygy (butparazlyk) Ysraýyla salýardylar. Ýewreýler liderleri monoteizmi goramak we Musa pygamber (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) tarapyndan döredilen diniň arassalygyny dikeltmek üçin gozgalaň turuzdylar. Bu dini ýolbaşçylar ýewreý pygamberliginiň ýerine ýetirilmegi bolsa näme etmeli? Hakykat, imany näçe wepaly goraýan bolsalar-da, Töwrat bilen Zeburyň buýruklaryny näçe yhlas bilen ýerine ýetirseler-de, pygamberlik alamatlary başga bir zat hakda aýdýar. Mundan başga-da, bu adamlar özlerini pygamber diýip atlandyrmadylar, diňe özlerini takwa ýewreýler, butparazlyga garşy imany goraýjylar diýip atlandyrdylar.
Ýewreýleriň asyl imanyny goramak üçin nähili söweşendikleri barada kitaplar ýazylypdyr. Olarda Ysraýyl halkynyň taryhy barada köp sanly gymmatly maglumatlar, şeýle hem köp ruhy sapaklar bar. Emma şonda-da ýewreýler bu kitaplary pygamberlik hasaplamadylar we şonuň üçin Zebura girmediler. Bular peýdaly kitaplar we çuňňur dindarlar tarapyndan ýazylýar. Emma pygamberler däl. Bu kitaplaryň umumy ady Apokrypa .
Bu kitaplarda köp gymmatly we peýdaly maglumatlar bar bolansoň, köplenç Töwrat we Zebur kitaplary bilen birlikde ýewreý halkynyň taryhy ýyl ýazgysy hökmünde ulanylýar. Injil ýazylandan we Isa al-Maşyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) wagyz edilmeginden soň Töwrat, Zebur we Injil kitaplary ýekeje kitaba al-Kitab, Injil ýygnandy. Apokrypa Töwrat, Zebur we Injiliň bir bölegi bolmasa-da, Injiliň käbir wersiýalarynda henizem bar.
Bu aralykda, Töwrat bilen Zeburyň beren wadalary ýerine ýetirilmedi. Gresiýanyň hökümdarlygyndan soň, täsiriniň çäklerini ep-esli giňelden kuwwatly Rim imperiýasy ýewreý dünýäsini eýeledi (döwür çyzgysy gök reňkde sary reňk bilen bellendi). Rim hökümdarlygy netijeli, ýöne gödek ýerine ýetirildi. Salgytlary ýokarlandyran Rim başgaça pikirleri rehimsizlik bilen basyp ýatyrdy. Töwratyň we Zeburyň weliliklerine bolan ýewreý islegleri hasam beterleşdi, ýöne uzak wagtlap garaşmak bilen ybadat höwesi sowady. Bu döwürde pygamberler hiç zat diýmeýän köp düzgünler we düzgünler girizildi. Bu däp-dessuryň diňe bir bölegi. Bu goşmaça düzgünler ulanylanda, erbet däl ýalydy, ýöne gysga wagtyň içinde Töwrat bilen Zeburyň asyl buýruklaryny ýewreý mugallymlarynyň ýüreginde we aňynda kölege saldy.
Allanyň beren wadalaryny ýatdan çykaran ýaly bolup görünse, baş perişde Jebraýyl (Jabraýyl) köpden bäri garaşylýan habarçynyň dünýä inişi baradaky habary dünýä getirdi. Häzirki wagtda Ýahýa pygamber hökmünde tanalýar (Çokundyryjy Ýahýa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem). Ine, indiki makalada gürleşjek Injiliň başlangyjy.