Musa 2-iň alamaty barada aýdanymyzda, Sinaý dagyna iberilen buýruklaryň gaty berkdigini aýtdyk. Buýruklary elmydama we doly ýerine ýetirýändigiňize (Kanun tarapyndan talap edilişi ýaly) baha bermegiňizi haýyş etdim . Eger siz, meniň ýaly, hemişe Kanuny ýerine ýetirmeýän bolsaňyz, onda biz uly kynçylykda – geljek Kyýamatda kynçylyk çekýäris. Emma edip boljak zat ýokmy? Günälerden saplanmak üçin Harun (Musanyň dogany, Haruna hem diýilýär) we onuň nesilleri Hudaýa gurban berdiler. Bu gurbanlar günä geçiji hasaplandy. Harunyň ýerine ýetiren iki sany gurbanlygy, Allanyň buýruklary bozmak günäsini nädip ýapýandygyny görkezýär. Haruna bir göle we iki geçini gurban bermek tabşyryldy. Ilki bilen geçiler hakda.
Aldaw we günäden saplanmak güni
Musa 1-iň alamaty iberilen pursadyndan başlap, ýewreýler her ýyl Pasha baýramyny belleýärler – faraonyň boýnundan halas edilmegi hatyrasyna (şu wagta çenli!). Şeýle-de bolsa, Töwratda beýleki baýramçylyklar barada buýruklar bar. Ýewreýleriň esasy baýramçylyklaryndan birine onuwma güni diýilýär. Töwrate-de berlen doly teksti okamak üçin şu ýere basyň.
Emma näme üçin Günäden saplanmak gününi bellemelidigi barada beýle jikme-jiklikler bar? Başyna üns beriň:
Harunyň mukaddes däl ot bilen Rebbiň huzuryna ýakynlaşandyklary sebäpli ölen iki oglunyň ölüminden soň, Reb Musa şeýle diýdi: “Doganyň Haruna aýt, ol tutunyň aňyrsyna – iň mukaddes otaga islän wagty girmesin, ýogsam ol öler. Çünki Men Äht sandygynyň gapagynyň üstünde bulut bolup görünýärdirin. (Lewiler 16: 1-2)
Harunyň iki ogly Rebbiň huzurynda ýakynlaşanlarynda (keseki ot bilen) öldi. Görşümiz ýaly, Kanunyň ähli buýruklaryny mukaddes ýerde ýerine ýetirmezlik Harunyň ogullarynyň ölümine sebäp boldy. Näme üçin? Sebäbi Äht sandygy çadyrda. Bileleşigiň sandygy Gurhanda-da agzalýar. Ine, näme diýilýär:
Pygamberleri olara: “Patyşalygynyň alamaty, Rebbiňizden rahatlyk bilen bir sandyk size geler. Onda Musanyň we Harunyň maşgalasyndan soň galan zatlar bolar. Perişdeler getirerler. Diňe iman eden bolsaňyz, bu siziň üçin alamat bolar “-diýdi. Sura 2: 248 (Sygyr)
Bileleşigiň sandygynyň Musanyň Kanunynda Taňrynyň Ähtini simwoliki şekillendirýän ygtyýarlyk nyşany bolup hyzmat edendigini okaýarys. On tabşyrygyň ýazgylary gäminiň içinde saklandy. Gäminiň golaýynda Kanunyň sähelçe buýruklaryndan birini bozan adam öldi. Harunyň iki uly ogly çadyryň içine laýyk däl ýagdaýda girenlerinde öldi. Ine, şeýle jikme-jik görkezmeleriň sebäbi: Harun çadyrda ýylda bir gezek – Günäden saplanmak güni girmelidi. Başga bir gün ol ýere giden bolsa, özi hem ölerdi. Emma hatda Günäden saplanmak güni-de Harun gäminiň saklanýan mukaddes ýerlerine girip bilmedi. Birinjisi:
… Harun özi üçin günä gurbanlygy hökmünde göle hödürlär we özüni we öýüni arassalaýar. Ol ýakymly ysly tütetgini Rebbiň huzurynda goýar, ýakymly ysly tütetgi buludy şaýatlyk sandygynyň üstündäki gapagy öler … (Lewiler 16: 6,13)
Göle Harunyň özi, Kanunyň buýruklaryny bozan günälerini arassalamak ýa-da öwezini dolmak üçin gurban edildi. Şondan soň Harun iki geçini gurban bermek üçin ýörite dessur berdi.
Iki geçini alyp, ýygnak çadyrynyň girelgesinde Rebbiň huzurynda goýar. Harun iki tekä-de bije atar: biri Reb üçin, beýlekisi bolsa töhmet üçin … (Lewiler 16: 7-9)
Göle gurban edilenden soň, Harun iki geçini alyp, bije atdy. Ilkinji geçi kezzap diýlip atlandyryldy. Beýlekisi bolsa günä üçin gurban edildi. Näme üçin?
Ol halk üçin günä gurbanlygy hökmünde bir geçini soýar … we mukaddes ýerleri Ysraýyl ogullarynyň haramlygyndan we ähli günälerinden arassalaýar. (Lewiler 16: 15-16)
Indiki töhmet bilen näme boldy?
Mukaddes ýer, ýygnak çadyry we gurbanlyk sypasyny arassalap, diri geçini getirer we Harun iki elini diri geçiniň kellesine goýar we Ysraýyl ogullarynyň üstünden eden ähli günälerini boýun alar, ähli günäleri we ähli günäleri olary geçiniň kellesine goýar we bir habarçy bilen çöle iberer, geçi bolsa ähli günälerini geçip bolmajak ýurda göterer, geçini çöle çykarar. (Lewiler 16: 20-22)
Göle Harunyň özi üçin gurban edildi. Ilkinji geçi Ysraýylyň günälerini arassalamak üçin gurban edildi. Soňra Harun diri geçiniň kellesine ellerini goýdy we simwoliki ýagdaýda adamlaryň ähli günälerini oňa geçirdi. Şondan soň geçiniň halkyň günäleriniň ýuwulýandygynyň we aýrylmagynyň alamaty hökmünde çöle goýberildi. Bu günäleriň öwezini dolmak üçin bellenen gurbanlardy. Dabara her ýyl günäden saplanmak güni geçirildi.
Göle, ýa-da Al-Bakara we Töwrat
Haruna sygyr gurbanlygyny goşmak bilen beýleki gurbanlary bermegi buýurdy (bellik, öküz däl). Bu gurban 2-nji süre “Sygyr” (Gurhanda) adyny berdi. Gurhan bu gurban hakda gönüden-göni gürleýär. Doly teksti okamak üçin şu ýere basyň. Görşüňiz ýaly, ähli adamlar haýran galdylar we näme üçin bu ýagdaýda öwrenişen göle däl-de, bir göle gurban bermegi buýurýar? Tekst şeýle gutarýar:
Biz: “Ony (öldürilenleri) sygyryň bir bölegi bilen ur” diýdik. Şeýdip, Hudaý ölüleri direldýär we düşünmegiňiz üçin size alamatlaryny görkezýär. (Sygyr 2:73)
Şeýlelik bilen, bize berlen alamat hakda aýdýarys. Emma sygyr biziň üçin alamat bolup hyzmat edýärmi? Munuň durmuş we ölüm bilen baglanyşyklydygyny okaýarys. Töwratdaky bu gurban hakda Haruna berlen asyl görkezmeleri üns bilen okasak, bu meseläni has gowy çözüp bileris. Doly teksti okamak üçin şu ýere basyň. Şonuň üçin görýäris:
Sygyryň gözüniň öňünde ýakarlar, derisini, etini we ganyny haramlyk bilen ýaksynlar. Ruhany kedr agajyny, gyrgysy we gyrmyzy ýüň ýüplügi alyp, ýakylýan göle atsyn. (Sanlar 19: 5-6)
Hysop ýaprakly agajyň şahasydy. Ysraýyllar Pesah baýramyna ölümiň öýlerinden geçmegine rugsat berdiler:
Bir topar hisop alyň-da, ony gandaky gana batyryň we gapdaldaky gana ganat bilen çatrykdan we iki gapydan ýag çalyň … (Çykyş 12:22)
Sygyr gurban gurbanlygynda-da ulanylypdyr, soň bolsa göle, gyrgyç, ýüň we kedr agajy ýakylýar. Ondan soň
… kimdir biri göle külüni ýygnap, düşelgäniň daşynda arassa ýerde goýsun, Ysraýyl ogullary ýygnagy üçin suw arassalamak üçin saklansyn: bu günä gurbanlygydyr. (Sanlar 19: 9)
Mundan başga-da, göle külüni “arassalaýyş suwy” bilen garyşdyrdylar. Özüni bu suw bilen kül bilen ýuwup, haramlar däp-dessurlardan arassalanyp bilerdi (taharet, wudoo). Şeýle-de bolsa, bu kül hiç hili haramlygy arassalamady, ýöne gaty mahsus.
Kim islendik adamyň jesedine degse, ýedi gün haram bolar: üçünji gün we ýedinji gün bu suw bilen özüni arassalamaly, arassa bolar; emma üçünji we ýedinji günlerde özüni arassalamasa, arassa bolmaz;
Kim ölen adamyň jesedine degip, özüni arassalamasa, Rebbiň ýaşaýan ýerini haram eder: ol adam Ysraýylyň arasyndan kesiler, sebäbi arassalaýjy suw sepilmedi, haram, haramdyr. Henizem onuň üstünde. (Sanlar 19: 11-13)
Şeýlelik bilen, jesete degen adamyň haramlygyndan ýuwulmagy üçin suw bilen garylan kül taharet (taharet) dessury üçin ulanyldy. Ýöne näme üçin jeset bilen gatnaşyk etmek däp-dessurlaryň haramlygyna sebäp boldy? Geliň pikirleneliň. Günäsi sebäpli Adam we onuň ähli nesilleri öldi (sen we menem). Ölüm adamy haramlaýar, sebäbi bu günäniň netijesidir. Haramlyk bilen birleşmegi bilen. Jesete degen adam hem haram bolýar. Şeýle-de bolsa, ýokarda agzalan kül, alamat bolmak bilen adamy haramlykdan arassalady. Däp-dessur manysynda haramlygy sebäpli ölen haram, göle külüni ýuwup hapaçylykdan arassalanmak üçin täze durmuş gazandy.
Sygyr näme üçin ulanyldy? Bize göni jogap berilmeýär, ýöne Mukaddes kitapyň esasynda özümiz üçin pikir edip bileris. Töwratyň hemme ýerinde (we beýleki mukaddes kitaplar) Hudaý erkeklik görnüşinde aýdylýar – “ol”. Ysraýylda aýal jyns taýdan gyz hökmünde bilelikde aýdylýar. Nikanyň simwolizmini ulanyp, Allatagalanyň öz halkynyň baştutanydygyny, wepalylarynyň bolsa oňa eýerýändigini aýdyp bileris. Şeýle-de bolsa, inisiatiwa hemişe Hudaýa degişlidir. Ybraýyma ogluny gurban bermegi buýran adamdy; başlangyjy bilen ysraýyllylar on tabşyrygy aldylar; Nuhuň suw joşmasyny we ş.m. getirdi . Adam (pygamberleri hem goşmak bilen) hiç haçan ilkinji sebäp däldi; Hudaýyň yzyna eýerijiler onuň görkezmesine boýun boldular.
Sygyryň külleri, hapalardan arassalanmak zerurlygymyzy kanagatlandyrmak üçin berildi. Ynsan mätäçliginiň alamaty hökmünde gurban berlen haýwan aýal bolmalydy. Allanyň öňünde günäkärlikden tapawutlylykda, haramlyk, günä edenimizde başdan geçirýän utanjymyzy aňladýar. Günä edenimde, ahli umumy Kazynyň öňünde kanuny bozmakda günäkär bolman, utanç we ökünç bilen kabul etdim. Allatagala bizi utandyrmak üçin näme etdi? Ilki bilen bize gapak, eşik berdi. Adam ata we How ene üçin deriniň eşiklerini tikdi we şeýdip ýalaňaçlygyny we utanjyny ýapdy. Şondan bäri Adam atanyň çagalary elmydama eşikler bilen örtülýärdi – bize şeýle bir tanyş welin, näme üçin beýle edýändigimiz hakda seýrek pikir edýäris. Sygyry kül bilen ýuwmak, wyždanymyzy günäniň hapalygyndan halas etmegiň başga bir usulydyr. Sygyr arassalanmagymyz üçin gurban edildi.
Şoňa görä, çyn ýürekden we berk ynam bilen Hudaýa ýakynlaşalyň. Mesih kalbymyzy Öz gany bilen päkläp, bizi wyždan ýazygyndan azat etdi we bedenimizi arassa suw bilen ýuwdy. (Ýewreýlere hat 10:22)
Günäden saplanmak güni getirilen geçiler barada aýdylanda bolsa, olar erkek haýwanlar ýaly esasan Hudaý üçin getirildi. On tabşyrygyň alamaty barada aýdanymyzda , kanuny bozmagyň bahasynyň ölümdigini gaýtalaýarys (parçalary görmek üçin şu ýere basyň). Hudaý Kazy bolupdy we häzirem kazy hökmünde ölüm jezasyny talap edýär. Göläniň ölümi, Allanyň Harunyň günäsiniň geçilmegi baradaky talaplaryny kanagatlandyrýar. Ilkinji geçiniň ölümi Hudaýyň Ysraýyl halkynyň günäsiniň geçilmegi baradaky talaplaryny kanagatlandyrýar. Diňe şondan soň halkyň günäleri simwoliki ýagdaýda töhmet atylyp bilner. Harunyň eden zady. Geçi çöle goýberildi we Ysraýyl jemgyýetiniň günäleriniň bagyşlanandygyny görkezdi.
Şeýle gurbanlary Harun we onuň nesilleri müň ýyllap edipdirler. Ysraýyllar Dawudyň we onuň nesilleriniň hökümdarlygynyň bütin taryhynda, şeýle hem Isa al-Masihiň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) döwründe Hudaýyň erkini yglan eden pygamberleriň döwründe wada berlen ýerde ýaşan döwürlerinde. Üstünde bu gurbanlar adamzadyň zerurlyklaryny kanagatlandyrmak üçin yhlas bilen hödürlendi. Şeýle-de bolsa, olar diňe kölege ýa-da geljek gutulyşyň alamatydy.
Musanyň we Harunyň soňky alamatlary Töwratyň soňuny alamatlandyrdy. Mirasdar-pygamberler ýakyn wagtda geler we Zebur Hudaýyň islegini yglan eder. Emma Töwrat bize iň soňky sapagy berýär. Musa pygamber (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) beýik Pygamberiň gelmegine garaşýar we Ysraýyl nesillerine geljek nygmatlary we näletleri öňünden aýdýar.