Mesihiň ýerdäki syýahatynyň soňky hepdesi Palm ýekşenbesinde Iýerusalime dabaraly girişi bilen başlandy. Anbiýa süresi (21-nji süre — “Pygamberler”):
“Päkligini saklan adamy hem ýada salyň (Merýem). Ruhumyzdan (Jabraýyl) dem aldyk we ony we ogly (Isa) dünýäler üçin alamat etdik”
Anbiýa süresi 21:91
Anbiýa süresi, Alla Isa al-Mesihi (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) diňe bir hristianlar ýa-da ýahudylar üçin däl-de, dünýäniň ähli halklary üçin alamat etdi diýýär. Isa al-Mesih pygamber nädip ähli halklar üçin alamat boldy? Allanyň ähli adamlar üçin asmany we ýeri ýaradandygyny bilýäris. Isa al-Mesih (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) ýer ýüzündäki soňky hepdesiniň her güni, sözleri we amallary bilen ýaradylyşyň alty gününiň arasynda simwoliki baglanyşyk gurmak ýaly hereket etmek hakda gürledi (Gurhan we Töwrat, Allatagala diýýär) alty günde dünýäni döretdi).
Dünýäniň ýaradylyş taryhy bilen semantik ýaňlanmagyna düşünmek üçin Höwes hepdeliginde Isa al-Mesihiň çykyşlaryna we amallaryna eýereliň. Her günüň wakalaryny Allatagala ilkibaşdan kesgitländigini göreris — munuň ýaly tötänlikler adamdan bolup bilmez, sebäbi müňýyllyklaryň arasynda bolup geçýän wakalara gözegçilik edip bilmeris. Hepdäniň ilkinji güni bolan ýekşenbe bilen başlalyň.
Birinji gün — garaňkylykda ýagtylyk saçýar
“Nur” süresinde (24-nji süre — “Ýagtylyk”) ýagtylyk hakda bir tymsal bar:
“Allah asmanyň we ýeriň nurydyr. Onuň imanly adamyň kalbyndaky çyrasy çyranyň ýerleşýän ýerine meňzeýär. Çyra aýna bilen örtülendir we aýna merjen ýyldyzyna meňzeýär. Ol ne gündogara, ne-de günbatara uzap gidýän mübärek zeýtun agajyndan ýakylýar. Onuň ýagy ot bilen degmezdenem ýalpyldawuk. Bir çyra beýlekisiniň üstünde! Allatagala islän nuruna ugrukdyrar. Allah adamlara tymsallar getirýär we Allah hemme zady bilýär
Nur süresi 24:35
Bu tymsal, ýaradylyşyň ilkinji gününe, Allatagalanyň ýagtylygy döreden gününe degişlidir. Ine, Töwratyň aýdanlary:
Ýylan Reb Hudaýyň ýaradan ähli haýwanlaryndan has mekirdi. Ýylan aýala şeýle diýdi: Hudaý hakykatdanam: Jennetdäki agaçdan iýme? Aýal ýylana şeýle diýdi:
“Biz agaçlaryň miwelerini, diňe jennetiň ortasyndaky agajyň miwelerini iýip bileris, Hudaý olary iýmäň we degmäň, ýogsa ölersiňiz”diýdi. Ýylan aýala: Ýok, ölmersiň, ýöne Hudaý olary iýen günüňde gözüňiň açyljakdygyny we ýagşylygy we ýamany bilip hudaýlara meňzejekdigiňi bilýär. Aýal agajyň iýmit üçin amatlydygyny, gözüň ýakymlydygyny we islenýändigini gördi, sebäbi bilim berýär; miwesini alyp iýdi; adamsyna-da berdi, iýdi
Gelip Çykyş. 1: 3-6
Ilkinji günde Allah sözi bilen ýagtylygy ýaratdy we garaňkylyk bölündi. Bolan wakalaryň Gudratygüýçliniň ilkibaşdan öňünden kesgitlenendigini belläp, Isa al-Mesih garaňkylykda şöhle saçýan yşykdygyny aýtdy.
Milletlere ýagtylyk
Isa al-Mesih (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) taýhara münüp Iýerusalime geldi we şeýlelik bilen Zakarýanyň (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) bu wakalardan 500 ýyl öň aýdan weliligini ýerine ýetirdi. Emma şu gün Danyýel pygamber 550 ýyl ozal görkezipdi. Şol günlerde Iýerusalim ýahudy zyýaratçylary bilen doldy (Haj wagtynda Mekge ýaly) — hemmeler Pesah baýramyna howlukýardylar. Elbetde, pygamberiň gelmegi ýahudylaryň arasynda köp tolgunyşyk döretdi. Emma Isa al-Mesihiň gelmegine diňe ýahudylar üns bermedi. Injil Iýerusalime dabaraly girenden soň derrew bolup geçen zatlar hakda gürrüň berýär.
“Baýramda ybadat etmäge gelenlerden käbir grekler-de bardy. Olar Jeliläniň Beýtsaida şäherinden bolan Filipiň ýanyna baryp: ”Eý, aga, biz Isany görmek isleýäris” diýip ondan haýyş etdiler. Filip hem muny Andrysa Aýtdy. Onsoň Andrys bilen Filip Isa bu hakda gürrüň berdiler. Isa olara şeýle jogap berdi:”Ynsan Oglunyň şöhratlanmaly wagty geldi. Men size dogrusyny aýdýaryn, bugdaý dänesi ýere gaçyp ölmese, ýeke däne bolup galar, ýöne öläýse, köp hasyl berer. Bu dünýäde janyny söýýän ony ýitirýändir. Emma bu dünýäde kim janyny ýigrenýän bolsa, ony baky ýaşaýyş üçin saklaýandyr”
Ýahýanyň Hoş Habary 12: 20-22
Isa pygamberiň döwründe ýahudylary we grekleri aýyrýan diwar
Düzgün bolşy ýaly, grekler ýahudy baýramçylygyna gelmediler (butparazlar, “ýahudy däller”). Şol döwürde grekler we rimliler köp hudaýlydygyny aýdýardylar we şonuň üçin haramdylar. Ýahudylar olardan gaça durýardylar. Grekleriň köplenç ýahudy dinine dälilik — bir Hudaý we biri görünmeýän ýaly garaýandyklaryny aýtmalymy? Şol uzak döwürlerde diňe ýshudyar monoteizm diýip hasaplaýardylar. Bu halklaryň arasyndaky gatnaşyklaryň näme üçin çäklidigine düşünmek aňsat. Ýahudylara garanyňda butparazlar (ýahudy däller) köp bolansoň, ikinjisi bütin dünýäden üzňeleşýärdi. Olaryň öz dinleri, özleriniň halal düzgünleri, öz pygamberlik kitaplary bardy — bularyň hemmesi ýahudylar bilen butparazlaryň arasynda päsgelçilik döretdi we birek-birege duşmançylykly garaýyş döretdi.
Häzirki wagtda dünýäniň köp bölegi hudaýlylyga ýa-da butparazlyga uýmaýar, ýöne Isa pygamberiň döwründe hemme zadyň başgaçadygyny aňsatlyk bilen ýatdan çykarýarys. Ybraýym pygamberiň (SallaLlahu Aleýhi wes Sellem) döwürleri hakda aýtsak, pygamberiň özünden başga hemme kişi köp hudaýlydy. Isa pygamber (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) ýaşap ýörkä, ýahudylardan başga ähli halklar butlara çokunýardylar we faraon özüni hudaý diýip yglan etdi. Ýahudylar ähli umumy butparazlyk ummanynda kiçijik monoteizm adasydy. Biziň eýýamyzdan öň750-nji ýyllarda ýaşan Işaýa pygamber (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) Allah geljegi görkezdi we wagtyň geçmegi bilen ýagdaýyň düýpgöter üýtgejekdigini aýtdy. Ine, onuň ýazan zady:
Eý, adalar, meni diňläň! Eý, uzakdaky halklar, gulak asyň! Ýatgydakam Reb meni çagyrdy, enemiň göwresindekäm adymy tutdy. Dilimi kesgir gylyç kimin etdi, meni eliniň kölegesinde gizledi; ýiti ok edip, Öz sagdagynda ýaşyrdy meni. Ol maňa: “Sen Meniň bendämsiň, eý, Ysraýyl, Men sende şöhratlaryn” diýdi. Onsoň men: “Biderek zehmet çekdim, biderek, bihuda sarp etdim güýjimi; ýöne hakym Reb bilendir, sylagym Hudaýym bilendir”. Ýakup neslini Özüne gaýtarmagym üçin, Ysraýyly Onuň öňüne toplamagym üçin, ýatgydakam maňa şekil berip, bendesine öwürdi Reb meni. Men Rebbiň nazarynda hormat gazandym, Hudaýym meniň güýç-gudratym boldy. Ol: “Ýakubyň tirelerini täzeden dikeltmek üçin, ysraýylyň goralyp saklananlaryny yzyna getirmek üçin bendäm bolmagyň ýeterlik däldir, seni milletlere nur ederin, seniň üstüň bilen ýeriň aňry çägine çenli halas ederin” diýýär
Işaýa 49: 1, 5-6
Tur, parla, nuruň geldi, üstünde Rebbiň şöhraty dogdy. Ine, ýer ýüzüni garaňkylyk, halklary tüm garaňkylyk bürär; seniň üstüňde bolsa Reb peýda bolar, üstüňde bolar Onuň şohraty. Milletler yşygynyňa gelerler, şalar daňyňyň ýagtysyna
(Işaýa 60: 1-3
Işaýa pygamber, geljekde Rebbiň hyzmatkäri, ýewreýlerden (Ýahuda taýpasyndan) gelse-de, “butparazlar üçin yşyk” boljakdygyny (ähli ýahuda däller) öňünden aýdypdy. Bu ýagtylyk ýeriň ujuna ýaýrar. Emma bu nädip mümkin? Galyberse-de, ýahudalar bilen beýleki milletleriň arasyndaky aýlag müňlerçe ýyl bäri bar.
Isa pygamber Iýerusalime giren güni yşyk ilkinji milletleri özüne çekip başlady. Pygamber gözleýändiklerini görýäris. Baýramda Iýerusalimden Isa pygamberiň (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) diňlemek üçin gelen käbir ellinler (grekler) bardy. Ýöne ýahudalar olary haram hasaplaýarlar we bu haramdyr. Grekler Isa hakda öz yzyna eýerijilerden soradylar we sözlerini berdiler. Isa olara näme jogap berer? Arassa dini bilmeýän grekler bilen gürleşermi? Injil:
Isa olara şeýle jogap berdi:” Ynsan Oglunyň şöhratlanmaly wagty geldi. Men size dogrusyny aýdýaryn, ýere gaçýan bugdaý dänesi ölmese, ýeke däne bolup galar, ýöne öläýse, köp hasyl berer. Bu dünýäde janyny söýýän ony ýitirýändir. Emma bu dünýäde kim janyny ýigrenýän bolsa, ony bakyýaşaýyş üçin saklaýandyr. Kim Maňa hyzmat etmek isleýän bolsa, yzyma eýersin. Men nirede bolsam, Meniň hyzmatkärimde şol ýerde bolar. Maňa hyzmat eden adamy Atam hormatlar. Häzir Meniň ýüregim gam-gussa batýär. Men näme diýeýin? “Eý, Ata, Meni şu pursatdan halas et”diýeýinmi? Ýok, Men hut şu pursat üçin geldim ahyryn. Eý, Ata, adyňy şöhratlandyr!” Şonda gökden:”Men adymy şöhratlandyraryn” diýen ses geldi. Ol ýerde duran mähelle muny eşidip: “Gök gürledi” diýdi. Käbirleri bolsa: “Onuň bilen bir perişde gepleşdi” diýişdiler. Isa olara: “Bu ses Meniň üçin däl-de, siziň üçin geldi. Indi bu dünýä höküm üykarylmaly wagt geldi. Ine, bu dünýäniň hökümdary şeýtan kowlup çykarylar. Ýerden ýokary göterilenimde, Men ähli ynsanlary Özüme çekerin” diýip jogap berdi. Isa muny nähili ölüm bilen ölijegini bildirmeküçin aýtdy. Mähelle Oňa garşy bolup: “Töwratda aýdylyşyna görä, Mesih ebedi galmalydyr. Onsoň nädip Sen: “Ynsan Ogly diýýäniň kim?” diyip sorady. Isa olara: “Nur siziň araňyzda ýene az wagt bolar. Nur barka, nurda geziň, şonda üstüňizi tümlük basmaz. Çünki tümlikde gezýän özüniň nirä bärýänyny bilýän däldir. Nur heniz ýanyňyzdaka, nura iman ediň, şonda nuruň perzentleri bolarsyňyz” diýdi. Isa bulary aýdansoň, olaryň ýanyndan gidip gizlendi. Isa ýahudylaryň gözleriniň alnynda şunça köp gudratly alamat görkezen gem bolsa, olar Oňa iman etmediler. Bularyň bary Işaýa pygamberiň: “Ýa Reb, biziň habarymyza kim ynandy? Rebbiň güyç-gudraty kime aýan boldy?”— diyip aýdan şu sözüniň berjaý bolmagy üçin şeýle boldy. Hakykatdan hem, olar ynanyp bilmeýärdiler. Muňa görä, Işaýa olar hakda ýene şeýle diýipdir: “Hudaý olaryn gözlerini kör etdi, ýüreklerini gatatdy. Goý, gözleri bilen görmesinler, gulaklary bilen eşitmesinler, aňlary bilen aňlamasynlar, Maňa dönüp, şypa tapmasynlar”. Işaýa Isanyň şöhratyny görüp, bu sözleri Ol hakda aýdypdyr. Muňa garamazdan, mejlisiň agzalarynyň köpüssi Oňa iman etdi, emma faariseýler zerarly muny açyk yglan etmediler, sebäbi olar sinagogadan kowulmakdan gorkýarlar. Sebäbi olar ynsanlaryň öwgüsini Hudaýyň öwgüsinden gowy gördüler. Isa bolsa gaty ses bilen şeýle diýdi: ‘’Maňa iman edýän Maňa däl-de, Meni ilberene-de görýändir. Maňa iman eden her kes garaňkylykda galmasyn diýip, Men dünýä nur bolup geldim. Sözlerimi eşidibem, olary berjaý etmedigiň üstünden höküm üykarmaryn. Sebäbi Men dünýäniň üstünden höküm çykarmaga däl-de, ony halas etmäge geldim. Meni ret edip, sözlerimi kabul etmeýäne ahyrky günde Meniň hut şu aýdýan sözlerim höküm çykarar. Sebäbi Men Öz-Özümden geplemedim. Meni iberen Ata näme aýtmalydygymy, nähili sözlemedigimi Maňa Özi buýurdy. Onuň buýrugynyň bolsa baky ýaşaýşa gowşuýandygyny bilýärin. Şonuň üçin Atam Maňa buüran bolsa, Men size diňe şony aýdýandyryn”
Ýahýanyň Hoş Habary 12: 23-50
Bu çylşyrymly gepleşikde diňe bir “asmandan ses” däl, eýsem pygamberiň “beýgeljekdigini” we “ähli adamlary” özüne çekjekdigi baradaky haýran galdyryjy beýany hem bar. Diňe ýahudylar däl. Köp ýahudylar bir Hudaýa ybadat etseler-de, pygamberiň sözlerine düşünmediler. Işaýanyň aýdyşy ýaly, ýürekleriniň gatylygy, ýagny Allaha boýun bolmak islemezlikleri sebäpli akyllary garaldy. Meseläniň düýp sebäbi şol. Käbirleri ýahudylardan gorkup gizlinlikde ynanýardylar.
Pygamber batyrgaýlyk bilen “dünýä ýagtylyk hökmünde gelendigini” mälim etdi (46-njy aýat) we gadymy pygamberler bu ýagtylygyň ähli halklary ýagtylandyrjakdygyna şaýatlyk etdiler. Ilkinji şöhleler Isa Iýerusalime girende butparazlara ýetdi. Emma bu ýagtylyk ähli halklara ýaýradarmy? Pygamber “beýgelder” diýende näme diýmek isledi? Mukaddes hepdäni öwrenmegi dowam etdireliň we bu soraglara jogap taparys.
Aşakdaky diagrammada bu ykbaly hepdäniň ýedi güni şekillendirilýär. Direlişde Isa üç gadymy pygamberiň üç pygamberligini ýerine ýetirdi. Ilki bilen Zakarýa pygamberiň aýdyşy ýaly Iýerusalime taýhara mündi. Ikinjiden, Danyýel pygamberiň aýdan güni boldy. Üçünjiden, wagyzlary we gudratlary Işaýanyň pygamberlik edişi ýaly, milletler üçin ýagtylygyň nur saçjakdygyny we ýuwaş-ýuwaşdan bütin ýer ýüzüni suw basjakdygyny aýdyp, butparazlary özüne çekip başlady.
Mukaddes hepde wakalary — 1-nji gün — ýekşenbe.