Musanyň Töwratynda (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) pygamber Isa al-Mesihiň (Sallallahu Aleýhi we Sellem) gelmegi, durmuşyndaky wakalaryň simwoliki görkezijisi bolup hyzmat edýän alamatlarda çak edilýär. Musa pygamberden soň Allanyň meýilnamasy beýleki pygamberleriň sözlerinde aýan boldy. Dawud (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) Taňrynyň ylhamy bilen, takmynan 2-nji mezmurda, takmynan 1000-nji ýyllarda boljak Mesih hakda ilkinji pygamberligini aýtdy. 21-nji mezmurda, elleri we aýaklary uly azaplary “deşip”, soňundan “ölüm tozanyna” düşüriljek biriniň geljekdigini, ýöne şondan soň uly ýeňiş gazanjakdygyny aýtdy. Ähli halklar bu sözler Isa al-Mesihiň haça çüýlenmegi we direlmegi hakda welilikmi? Geliň, olary has jikme-jik öwreneliň, “Saba” (24-nji süre) we
“Al-Anam” (27-nji süreler) aýatlarynda Allanyň Dawudy Zebur ýazmagyna nädip ylham berendigi hakda (esasanam 21-nji mezmur) aýdylýar.
22-nji mezmur
22-nji mezmury doly şu ýerden okap bilersiňiz. Aşakda Injilde şägirtleriniň (ýoldaşlarynyň) görkezmelerine görä Isa al-Mesihiň haça çüýlenmegi bilen 21-nji mezmury deňeşdirýän tablisa bar. Düşünmek aňsatlygy üçin tekst reňkli.
| Injilde haça çüýlenmegiň jikme-jiklikleri | Zebur 21 – miladydan öňki 1000-nji ýylda ýazylan. |
| (Matta 27: 31-48)… Ony (Isa) geýiň we haça çüýläň. 39 Geçip barýanlar başlaryny atyp, Ony näletlediler. 40 we: “Ybadathanany ýykyp, üç günde gurmak!” Özüňi halas et; Hudaýyň Ogly bolsaň, haçdan in. 41 Edil şonuň ýaly-da, baş ruhanylar, kanunçylar, ýaşulular we fariseýler masgaralap: 42 Başgalary halas etdi, ýöne Özüni halas edip bilmeýär; Ysraýylyň Patyşasy bolsa, indi haçdan insin, biz oňa ynanarys; 43 Hudaýa bil bagladylar; islese, indi halas etsin. Çünki Ol: Men Hudaýyň Oglydyryn diýdi. 46 Dokuzynjy sagat töweregi Isa gaty ses bilen gygyrdy: A-da! lama savahfani? Ýagny, Hudaýym, Hudaýym! Näme üçin meni terk etdiň? 48 Derrew olaryň biri ylgady, gubka alyp, sirke dolduryp, gamyşa dakdy we içmäge berdi. (Markus 15: 16-20) 16 Esgerler ony alyp gitdiler… 17 gyrmyzy don geýip, tiken täjini dakdylar; 18 Olar salamlaşyp başladylar: Salam, ýewreýleriň patyşasy! 19 Olar gamyş bilen kellesine urdular, oňa tüýkürdiler we dyza çökdüler. 20 Ony masgaralap, gyrmyzy donyny çykardylar, eşiklerini geýip, haça çüýlemek üçin alyp gitdiler. 37 Isa gaty ses edip, ruhuny berdi. (Ýohanna 19:34 ) Emma esgerleriň biri naýzasy bilen Onuň tarapyny deşdi, derrew gan we suw çykdy. (Ýohanna) 20:25) [Tomas] Eger ellerinde dyrnaklaryň ýaralaryny görmesem … (Ýohanna 19: 23-24) 23 Esgerler Isany haça çüýlänlerinde eşiklerini alyp, ikä böldi, dört bölek, her esger üçin bir bölek we çiton. 24 Şeýdip, biri-birine: geliň, ony bölmäliň, geliň kimiň boljagyny bileliň. | 2 Hudaýym! Hudaýym! Näme üçin meni terk etdiň? Sözümiň gutulmagyndan uzakda meniň aglamam bar. 3 Hudaýym! Gündiz aglaýaryn, Sen maňa gulak asmar- syň; gijelerine meniň üçin dynç ýok. sekiz Meni görýänleriň hemmesi maňa ant içýärler, dodaklary bilen gürleşýärler, başlaryny atýarlar:9 “Ol Rebbe bil bagla- dy. halas etsin, göwnünden turýan bolsa halas etsin” — diýdi. 10 Ýöne meni ýatgy- dan çykardyň, ejemiň gursagynda maňa ynanýarsyň. 11 Men seniň ýatgydan galdym, ejemiň göwresinden Sen meniň Hudaýym. 12 Menden aýrylma, çünki hasrat ýakyn, ýöne kömekçi ýok. 13 Köp göle meni gurşady; Başanyň semiz adamlary meni gurşadylar, 14 maňa ýyrtyjy aç we gygyrýan arslan kimin agzyny açdylar. 15 Suw ýaly dökdüm. ähli süňklerim döwüldi ; ýüregim mum ýaly boldy, içki böleklerimiň arasynda eredi. 16 Güýçüm şard ýaly gurady; dilim bokurdagymdan ýapyşdy, sen meni ölüm tozanyna öwürdiň. 17 Itler meni gurşadylar, erbetleriň köpüsi meni gurşady, ellerimi we aýaklarymy deşdiler. 18Süňklerimiň hemmesini sanap bolar. Seredip, menden tomaşa edýärler; 19 eşiklerimi öz aralarynda böl eşiklerim üçin bije atdylar. |
Injil haça çüýlenmegi öz gözleri bilen görenleriň nukdaýnazaryndan ýazyldy. 21-nji mezmur, muny başdan geçiren adamyň nukdaýnazaryndan ýazyldy. Onda 21-nji mezmur bilen Isa al-Mesihiň haça çüýlenmeginiň arasyndaky ajaýyp hatlary nädip düşündirmeli? Zeburyň we haça çüýlenen wakalaryň jikme-jiklikleriniň ajaýyp takyklyk bilen gaýtalanmagy tötänlikmi? Isanyň eşikleri diňe bir ýyrtylmady (nagyşly çiton köplenç tikişlerde ýyrtyldy we esgerlere paýlandy) — onuň üçin bije atyldy (bökdençsiz çitony ýyrtsaň, diňe eşikler galar; şonuň üçinem oýnadyldy dolulygyna). 21-nji mezmur haça çüýlenmezden ozal ýazylypdy, ýöne bu prosesi jikme-jik görkezýär (mysal üçin: elleri we aýaklary urmak ýa-da pidanyň haçdan çykarylmagy bilen süňkleri bogunlaryndan çykarmak). Mundan başga-da, Ýahýanyň Hoş Habary perikardda suwuklygyň ýygnanýandygyny görkezýän naýza bilen deşilen tarapdan gan we suwuň çykandygyny aýdýar. Isa al-Mesih ýürek keselinden aradan çykdy. Bu 21-nji mezmuryň sözlerine gabat gelýär: “ýüregim mum ýaly boldy”. Zebur dilinde terjime edilen ýewreý sözi. 21 “deşilen”, sözme-söz “arslan ýaly” diýmekdir. Başgaça aýdylanda, pygamberiň elleri we aýaklary arslanyň agzyndaky ýaly ezildi.
Zebiň arasyndaky meňzeşlikleri aýdarlar. 21 we şaýatlaryň ýazgylary Isanyň şägirtleriniň düşündirişlerini bar bolan pygamberlige “laýyk getirendikleri” bilen düşündirilip bilner. Bu düşündiriş ýerliklimi?
Mesihiň mirasy
Tablisadan görnüşi ýaly, 21-nji mezmur 18-nji aýat bilen gutarmaýar. Dowamy bar. Zeburyň ahyrynda ölümden soň ýeňiş hakda gürleşýändigimize üns beriň!
Uly jemagatda Saňa bolar meniň alkyşym; Rebden gorkýänlaryň öňünde berjaý ederin öz kasamlarym. Görgüliler gerkgäbe iýip doýarlar, Rebbi agtarýanlar Ony şöhratlandyrsyn! Ýüregiňiz elmydama şat bolsun! Ýeriň ähli uçlary Rebbi ýada salyp, Oňa öwrüler, halklaryň ähli uruglary Oňa sežde ederler. Çünki patyşalyk Rebbiňki, Ol milletleriň üstünden sürýär hökümi. Oňa sežde eder dünýäniň ähli tekepbirleri, ölüm ýassygynda ýatanlaryň ählisi, janyny diri saklap bilmedikler-de, Onuň öňünde tagzym ederler. Zürýatlary Oňa gulluk ederler, Taňrynyň adyny geljek nesle yglan ederler, “Taňry muny berjaý etdi” diýip, Onuň halas ediş hakykatyny indi doguuljaklara yglan ederler
(Zebur 21: 26-31).
Zeburyň birinji bölüminde kimdir biriniň ölümi jikme-jik beýan edilýär. Emma Dawud pygamber (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) geljegi görüp, bu adamyň ölüminiň onuň nesillerine we geljek nesillerine nähili täsir etjekdigini ýazýar (31-nji aýat). Isa al-Mesihden 2000 ýyl soň ýaşap, sen we men hakda gürleşýäris. Bu “nesil”, ýagny aýaklary we elleri görgüleriň azaplaryny “deşjek” bu adamyň yzyndan ýaşap, oňa “hyzmat eder” we “hakykatyny yglan eder”. 28-nji aýatda bu täsiriň gerimi hakda aýdylýar — bu “ýeriň ujuna çenli” we “beýleki milletleriň ähli taýpalary” Rebbe ýüz tutarlar. 30-njy aýatda “janyny halas edip bilmeýänler” (ähli adamlar) bir gün Oňa ybadat eder diýilýär. Bu adamyň hakykaty heniz dünýä inmediklere — ölen wagty yglan ediler.
Bu ýerde aýdylýanlar, bu formulalaryň mezmuryň diline “uýgunlaşdyrylandygyna” ýa-da ýokdugyna bagly däldir, sebäbi has soňky taryh hakda — biziň döwrümiz hakda. Injiliň awtorlary 1-nji asyrda Isa al-Mesihiň ölüminiň häzirki wakalara nähili täsir etjekdigini göz öňüne getirip bilmediler. Şeýle argumentler Isa al-Mesihiň ömrüniň we ölüminiň uzak möhletli we global netijeleriniň 3000 ýyl ozal nähili çak edilip bilinjekdigini düşündirmek üçin hiç zat etmeýär.
Gurhan, Allahyň Dawuda beren öňünden bilimi
21-nji mezmur, Gurhanda aýdylanlara, ýagny “Saba” we “An- Naml” (“Saba”, 34, “Garynjalar”, 27) aýatlaryna gabat gelýän ýeňiş bilen tamamlanýar. Hudaýyň ylhamy hakda mezmurlar:
Biz Dawuda (Dawuda) rehim etdik we: “Eý daglar we guşlar! Oňa öwgi aýdyň!” Demirini onuň üçin ýumşak etdik (Saba süresi 34:10).
Dawuda (Dawuda) we Süleýmana (Süleýmana) bilim berdik, olar: “Bizi imanly bendeleriniň köpüsinden ileri tutan Allaha alkyş bolsun” diýdiler (Al-Naml süresi 27:15).
Şundan soň, Allah Dawuda geljegi yglan etmek üçin bilim we rehim berdi we Zeburda aýdylyşy ýaly Beýik Biribaryň ýakyn ýyllarda näme etjekdigini görüp, Rebbe alkyş aýtdy (21).
Wakiýa süresi (56-njy süre — “allykylmak”) soragyna üns beriň.
Haçan-da ruh bokurdakdan ýokaryk galyp, ölýän adama seretseň, görmeseňem, biz senden has ýakyn. Näme üçin hakykatdanam sylagyňyzy almasaňyz, hakykaty aýdýan bolsaňyz yzyna gaýtaryp bermeýärsiňiz?
Wakyýa süresi 56: 83-87
Adamyň ruhuny ölüm zynjyrlaryndan kim yzyna gaýtaryp bilýär? Bu sorag ynsanlaryň we Allanyň amallarynyň arasynda bir çyzyk çekýär. “Al-Wakiýa” süresi we Zeburyň 21 simwoliki manyda şol bir zady Isa al-Mesihiň (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) gurbanlygyny görkezýär.
Isanyň ölüminiň adamzat taryhyna täsiriniň derejesini 21-nji mezmurdan has gowy çaklap bolmaz. Taryhda Isanyň haça çüýlenmeginiň iň ownuk jikme-jikliklerini we pygamber dünýä inmezinden 1000 ýyl öň eden işleriniň netijelerini kim çaklap bilerdi? Ýaşaýan hiç bir adam uzak geljegi şeýle minutlyk jikme-jiklik bilen çaklap bilmeýändigi sebäpli, Isa al-Mesihiň gurban ölümi “belli bir maslahat we Taňrynyň öňünden bilişi boýunça” boldy diýen netijä gelmeli.
Isa al-Mesihiň beýleki pygamberleriň çaklamalarynda ölümi.
Töwratda bolşy ýaly, Isa al-Mesihiň soňky günleriniň wakalarynyň aýna şekili berilýär, soň bolsa bu surat täze jikme-jiklikler bilen doldurylýar, şonuň üçin Dawuddan soňky pygamberleriň arasynda Isanyň ölümi we direlmegi baradaky jikme-jiklikleriň sany kem-kemden köpelýär. Aşakdaky tablisada olaryň käbiri görkezilýär.
| Pygamberleriň sözleri | Mesihiň ýakyn wagtda gurban bermegi baradaky Allanyň meýilnamasyny nädip açýar |
| Päk gyzdan doglan ogluň alamaty. | “Päk gyz ogul dogurar” — Işaýa pygamberligi, miladydan öňki 700-nji ýyl. Bu ogul ömrüniň dowamynda günäsiz bolar, sebäbi başga birine hödürlenýän gurbanlyk tegmilsiz we gyrmyzy bolmaly. Bu welilik mukaddes we günäsiz durmuşda ýaşaýan Isa al-Mesihiň dünýä inmeginde amala aşdy. |
| Geljek şahanyň weliligi bize Isanyň adyny açýar we günäleriň bagyşlanýandygyny yglan edýär | Işaýa, Ýermeýa we Zakarýa pygamberler, Zakarýanyň Isa dogulmazyndan 500 ýyl öň Isanyň adyny dakjak Hyzmatkär hakda birnäçe çaklamalary öňe sürýärler. Zakarýa halkyň günäleriniň bir günde arassalanjakdygyny öňünden aýdypdy. Isa özüni gurban edeninde, bu pygamberlikleriň hemmesini ýerine ýetirip, “bir günde” günä geçdi. |
| Danyýel pygamber we Mesihiň gelmeli wagty | Danyýeliň Mesihiň 480 ýyldan soň geljekdigi hakda welilik bar. Isa wagtynda geldi. |
| Danyýel pygamber Mesihiň “dirileriň ýurdundan kowuljakdygyny” aýtdy. | Danyýeliň weliligine görä, Masih “dirileriň ýurdundan kowlar”. Isa al-Mesihiň ölümi hakda. |
| Işaýa pygamber Rebbiň Gullugynyň ölümini we direljekdigini çaklaýar | Işaýa pygamber Mesihiň “dirileriň ýurdundan kowuljakdy gyny” jikme-jik aýdypdy. Ol nähili görgi görjekdigini, nädip ret ediljekdigini, günälerimiz üçin nädip “ýaralan- jakdygyny”,ölümden halas etmek üçin nädip öldürilmegi- ne eltjekdigini, ýöne soň ýene durmuşyň nuryny görjekdi- gini aýtdy. Işinde üstünlik gazan. Bu jikme-jik çaklamala- ryň hemmesi Isa al-Mesih ölümi kabul edip , direlenden soň amala aşdy. Bu jikme-Jiklikler wakalaryň özlerinden 700 ýyl öň ýazy- lypdy, munuň özi Allanyň niýetini açýan beýik alamatdyr. |
| Ýunus pygamber we Isa al- Mesihiň ölümi | Ýunus pygamber özüniň “mazaryna” öwrülen balygyň garnyna girdi. Isa al-Mesih bu suraty ölümiň özüne garaşýandygy- ny görkezmek üçin ulandy. |
| Zakarýa pygamber we ölüm ýesirleriniň boşadylmagy | Isa al-Mesih Zekerýanyň “ölüm ýesirlerini” (eý- ýäm ölenleri) azat etjekdigi baradaky weliligini ýatlaýar. Pygamberler Isanyň ölümi ýok etjekdi- gini we tussaglary boşatjakdygyny öňünden aýdypdyrlar. |
Ýüzlerçe ýyl tapawutlanýan we dürli medeniýetlerden, dürli gatlaklardan we jemgyýetçilik derejesinden bolan adamlar tarapyndan aýdylýan köp pygamberlikler bilen Isa al-Mesihiň ölümde we direlişde gazanan uly ýeňşiniň bir bölegini açyp görkezýän zatlaryň hemmesiniň bolandygyny biragyzdan aýdyp bileris. Allanyň meýilnamasyna laýyklykda. Şonuň üçin Isa al-Mesihiň ilkinji şägirdi Petrus halka şeýle diýdi:
Ýöne Hudaýyň ähli pygamberleriniň agzynda Mesihiň ejir çekjekdigini öňünden aýdyşy ýaly, Ol hem etdi (Resullaryň Işleri 3:18).
Soň bolsa sözüniň üstüni ýetirdi:
“Şonuň üçin toba ediň we günäleriňiziň öçürilmegi üçin iman ediň” (Resullaryň Işleri 3:19).
Petrus bize rehimdarlyk wada berlendigini — günälerimiziň “öçürilip bilinjekdigini” aýtdy. Munuň nämäni aňladýandygyny göreliň.