“Al Haj” süresinde (22-nji süre -“Haj zyýaraty”) däp-dessur alamatlarynyň adamlara berlendigi aýdylýar, ýöne Allah üçin gurban haýwanlaryň gany däl-de, eýsem adamyň ýüregi hem möhümdir.
“Her bir jemagat üçin gurbanlyk ýerlerini (ýa-da dini däp-dessurlary) belledik, mallarynyň üstünde Allanyň adyny ýada salarlar. Hudaýyňyz ýeke-täk Hudaýdyr. Oňa gulak asyň… Ne eti, ne-de gany Allaha ýetýär. Diňe takwalygyňyz Oňa ýetýär. Şeýdip, sizi dogry ýola gönükdirendigi üçin Allany şöhratlandyrmak üçin olary size tabyn etdi. Goodagşylyk edenlere hoş habar ber”.
Al Haj süresi 22: 34,37
Suw haj dessurlarynyň iň möhüm bölegi bolup, zyýaratçylar Zamzam guýusyna şol ýere suw çekmek üçin gidýärler. Şeýle-de bolsa, Al süresinde Mulk “(67-nji süre -“Güýç”) esasy sorag berýär.
“Aýt:” Siziň pikiriňizçe, suwuňyz ýeriň aşagyna gidýän bolsa, size çeşme suwuny kim berer?”
Al Mulk süresi 67:30
Isa al-Masih (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) bu sözleri Musa pygamberiň (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) döwründe ýewreýleriň zyýaraty bilen baglanyşykly ýatlaýar. Bu pygamberliklere haja serediň.
Hajyň nämedigini hemmeler bilýär, ýöne 3500 ýyl ozal iberilen Musanyň şerigatynyň (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) ýahudylara Iýerusalime (Al-Kuds) mukaddes zyýarat etmegi hem tabşyrýandygyny az adam bilýär. Şeýle zyýaratlaryň birine Çadyrlar baýramy (Sukkot) diýilýärdi. Bu baýramçylyk, hajyň şu günki ýerine ýetirilişine gaty meňzeýär. Mysal üçin: iki zyýarat ýylyň belli bir hepdesine düşýär we mal gurbanlaryna garaşylýar. Şeýle hem ýörite suw (Zamzam ýaly) ýanyňyz bilen getirmek, açyk howada uklamak we mukaddes ýerleri ýedi gezek aýlamak tabşyrylýar. Ýahudylar üçin Çadyr baýramy hem hajdyr. Ýahudylar biziň eramyzyň 70-nji ýylda rimliler tarapyndan ýahudy ybadathanasynyň weýran edilmeginden birneme üýtgeşik bolsa-da, häzirki wagtda Çadyr baýramyny belleýärler.
Jilde Isa al-Masih pygamberiň (Sallallahu Aleýhi we Sellem) zyýaratyna nädip zyýarat edendigi barada bir hekaýa bar. Bu hekaýany we teswirlerimi okaň.
Isa Çatma baýramyna gidýär (Ýahýa 7)
Şondan soň Isa Jelilede gezdi, sebäbi ýahudyda gezmek islemedi, sebäbi ýahudylar Ony öldürmek isleýärdiler. Ýahudylaryň Çatma baýramy ýakynlaşdy – çadyrlar guruldy. Soňra inileri Oňa: «Bu ýerden çykyp, Ýahudyýa git, şägirtleriň edýän işleriňi görsün». Özüni açyk tanamak isleýän adam gizlin iş edýän däldir. «Sen bu zatlary edýän adam bolsaň, Özüňi dünyä görkez» diýdiler, sebäbi Oňa hatda inileri-de ynanmaýardylar.
Ýahýanyň Hoş Habary 7: 1-5
Ilki başda Isa al-Masihiň inileri oňa ynanmadylar we mümkin boldugyça üstünden gülýärdiler. Şeýle-de bolsa, wagtyň geçmegi bilen olarda bir üýtgeşiklik bolup geçdi – Ýakup we Ýahuda hatda Täze ähte ( Injil ) girizilen hatlaryny ýazdylar. Näme boldy? Näme üçin beýle üýtgeşiklik? Isa al-Masihiň direlmegi.
“Isa olara şeýle diýdi:“ Wagtym entek dolanok, ýöne size hemişe wagt bar. Dünýä sizi ýigrenip bilmez, ýöne Meni ýigrenýär, sebäbi men onuň amallarynyň erbetdigine şaýatlyk edýärin. Siz bu toýa gidýärsiňiz; ýöne entek bu toýa gitmerin, sebäbi wagtym entek dolanok. Muny olara aýdyp, Ol Jelilede galdy. Emma inileri baýrama gidenlerinden soň, Isa-da gitdi, ýöne aç-açan däl-de, gizlin gitdi. Ýahudylaryň baştutanlary ony baýramda gözlediler we: «Ol nirede?» diýip soradylar. Halk arasynda Ol hakda köp myş-myşlar ýaýrady: käbirleri Onuň gowudygyny aýtdylar; beýlekiler: Ýok, ýöne adamlary aldaýar diýdiler. Emma ýahudy ýolbaşçylaryndan gorkup, hiç kim Ol hakda aç-açan gürlemedi. Emma baýramçylygyň ýarysy geçende, Isa ybadathana baryp, öwretmäge başlady. Ýahudylar haýran galyp: «Ýazgylary öwrenmän nädip bilýär?» diýişýärdiler. Isa olara jogap berdi: “Meniň öwredişim meniň däl, meni ibereniň öwredişi; Kim öz islegini ýerine ýetirmek islese, bu öwrediş hakda, Hudaýdanmy ýa-da özümden gürleýändigimi biler. Özünden gürleýän özi üçin şöhrat gözleýär; Emma Özüni ibereniň şöhratyny gözleýän, Ol hakykatdyr we Onda adalatsyzlyk ýok. Musa size kanun bermedimi? Siziň hiç biriňiz kanuna boýun egmeýärsiňiz. Näme üçin meni öldürmek isleýärsiň? Adamlar jogap berdiler we: «Sizde jyn ýokmy?» Diýdiler. Seni öldürmek isleýän kim? Isa sözüni dowam etdirip, olara: “Men bir zat etdim, hemmäňiz haýran. Musa size sünnet berdi – Musadan däl-de, atalardan – Sabat güni bolsa bir adamy sünnet edýärsiňiz. Sabat güni Musanyň kanuny bozulmaz ýaly bir adam sünnet edilse, Sabat güni tutuş adamy bejerenim üçin maňa gaharyňyz gelýärmi? Daşky görnüşi boýunça höküm çykarmaň, adalatly höküm çykaryň. Soňra Iýerusalimlileriň käbiri : «Bu öldürmek isleýän adam dälmi?» diýdiler. Ine, aç-açan gürleýär, Oňa hiç zat diýmeýärler: Hökümdarlar Onuň hakykatdanam Mesihdigine göz ýetirmedilermi? Emma biz Onuň nireden gelendigini bilýäris; Mesih gelende hiç kim Onuň nireden gelendigini bilmez. ”
Ýahýanyň Hoş Habary 7: 6-27
Şol döwürde ýahudylar Isa (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) Masihiň bardygyny ýa-da ýokdugyny jedel etdiler. Olaryň käbiri Masihiň nireden geljekdigini hiç kimiň bilip bilmejekdigine ynanýardy. Emma Isanyň gelip çykyşy belli bolansoň, onuň Masih däldigi aýdylýar. Şeýle ynanç nireden gelip çykypdyr? Töwratdanmy? Pygamberlerdenmi? Asla ýok. Pygamberler Masihiň nireden geljekdigini anyk görkezdiler b.e. öň 700-nji ýylda çak edipdir:
“Sen, Beýtullaham – Efrata, müňlerçe Iudanyň arasynda kiçimi? Ysraýylda hökümdar bolmaly we gelip çykyşy ilkibaşdan baky günlere çenli seniň içiňden çykar.
Miç. 5: 2
Başga sözler bilen aýdylanda, pygamberlikde (= şu ýerde jikme -jiklikler ) Rebbiň ( = Masih ) Beýtullahamdan geljekdigi aýdylýar. Masihiň dünýä inişi baradaky makalada aýdylyşy ýaly, Isa hakykatdanam 700 ýyl ozal çak edilişi ýaly Beýtullahamda doguldy.
Masihiň doglan ýeri belli bolmaz diýen ynam diňe halk däp-dessurlary bilen emele geldi. Indi ýok. Hukuk mugallymlarynyň ýalňyşlygy, olaryň netijesiniň pygamberlik sözi däl-de, eýsem teologlaryň pikirini goşmak bilen halk köpçüliginiň pikiri esasynda çykarylmagydy. Emma bu ýalňyşlygy gaýtalamaň.
Geliň, hekaýamyzy dowam etdireliň…
“Emma biz Onuň nireden gelendigini bilýäris; Mesih gelende hiç kim Onuň nireden gelendigini bilmez. Soňra Isa ybadathanada öwredip durka, gaty ses bilen şeýle diýdi: «Hawa, siz Meni hem tanaýarsyňyz, niredigimi gelendigimi hem bilýärsiň; Men Öz-özümden gelemok, ýöne meni iberen hakykat, siz Ony tanamaýarsyňyz. Men Ony tanaýaryn, sebäbi Men Ondan gelendirin Meni iberen Oldur». Ony tutmak islediler, ýöne hiç kim Oňa el galdyrmady, sebäbi Onuň wagty entek dolmady. Ýöne adamlaryň köpüsi Oňa iman edip: “Mesih gelende, bu görkezişden has köp alamat edermi?“ diýip pyşyrdaşdy. Fariseýler halkyň Isa hakyndaky bu pyşyrdylaryny eşitdiler. Onsoň ýolbaşçy ruhanylar bilen fariseýler Ony tutmak üçin garawullary iberdiler. Isa: “Men uzak wagtlap siziň bilen bolmaz we Meni ibereniň ýanyna bararyn. Siz Meni gözlärsiň, ýöne tapmarsyňyz; meniň barjak ýerime siz baryp bilmersiňiz” diýdi. Şol bir wagtyň özünde, ýahudylar öz aralarynda: Ony tapmazlygymyz üçin nirä gitmek isleýär? Grekleriň arasyna dargap giden ýahudylaryň ýanyna gidip, greklere-de öwretjekmikä? Bu sözleriň manysy näme: “Siz meni gözlärsiňiz, ýöne tapmarsyňyz, Meniň barjak ýerime siz baryp bilmersiňiz” diýýäni nämeka? diýişdiler. Baýramyň sonky we iň esasy güni Isa ör turup, mähellä: “Kim teşne bolsa, meniň ýanyma gelip içiň. Kim Maňa iman etse, Mukaddes Ýazgylarda aýdylyşy ýaly, ýatgydan janly suw derýalary akar.
Ýahýanyň Hoş Habary. 7: 27-38
Baýram güni ýahudylar Iýerusalimiň günortasyndaky ýörite çeşmeden suw alyp, şähere “suw derwezesinden” girdiler. Soňra bu suw ybadathananyň gurbanlyk sypasyna çykdy. Indi Isa al-Masih (Sallallahu Aleýhi we Sellem) ozal yglan edişi ýaly janly suw çeşmesiniň özi bolandygyny yglan edýär. Bu sözler adamlar gurbanlyk sypasyna suw hödürlän pursatynda aýdyldy. Bu onuň göz öňünde tutýan zadydy: ynsan ýürekleri içimizde günä döredýän suwsuzlykdan ejir çekýär . Bu pygamberleriň öňünden aýdypdy.
“Bu sözleri eşiden adamlaryň köpüsi: Elbetde pygamber: Bu Mesihdir. Beýlekiler: Mesih Jelileden gelermi? Mukaddes? Ýazgy, Mesihiň Dawudyň neslinden we Beýtullahamdan, Dawudyň gelen ýerinden geljekdigi hakda aýdylmaýarmy? Şonuň üçin halkyň arasynda Ol hakda dawa boldy. Käbirleri Ony tutmak islediler; Emma hiç kim oňa el goýmady”.
Görşümiz ýaly, adamlar Isa al-Masihiň (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) sözleri barada jedel etdiler we henizem jedel edýärler. Yukarda aýdylşy ýaly, Beýtullahamda (Işanyň doglan ýeri) Masihiň dünýä inmegi pygamberler tarapyndan öňünden aýdylýar. Emma Masihiň Jelileden gelip bilmejekdigi baradaky ynam nireden geldi? Ýeşaýa (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) b.e.öň 700-nji ýylda ýazypdyr
“Beýik bir nur gördi, tümlükde gezýän halk; tüm garaňkylykda ýaşaýanlaryň üstlerine nur saçyldy”.
Işaya. 9: 1-2
Netijede, pygamber Masihiň Jelilede wagyz etjekdigini habar berdi (“ýagtylyk saçar”). Ýagny , Isa gudratlarynyň köpüsini ýerine ýetirip, gullugyny başlady. Ýene-de bir gezek gaýtalaýaryn: ýalňyşlyklarynyň sebäbi pygamberleri biperwaý öwrenip, adam däplerine bil baglamagydyr.
Ahyrsoňy ybadathana garawullary gaýdyp geldiler we ýolbaşçy ruhanylar bilen bilen fariseýler olardan: “Näme üçin Ony getirmediniz?” diýip soradylar. Ybadathana garawullary: “Hiç kim hiç wagt bu Adamyň gepleýşi ýaly geplemändi” diýip jogap berdiler. Fariseýler olara: «Siz hem aldandyňyzmy?» Ýolbaşçylardan ýa-da fariseýlerden, heý, Oňa iman eden barmy? Ýokdur! Emma Töwrady bilmeýän bu nadan halk nälet astyndadyr!” diýdiler. Şonda fariseýleriň arasyndan biri, ozal Isanyň ýanyna baran Nikodim, olara: “Ilki bilen diňlemese we näme edýändigini bilmese, kanunymyz adama höküm çykarýarmy? Olar: «Sen hem jelilelimi?» Mukaddes Ýazgylara ser sal, Jelikeden hiç wagt pygamber çykmajagyny görersiň” diýdiler.
Ýahýanyň Hoş Habary 7: 45-52
Kanun mugallymlary ýalňyşdylar, sebäbi Işaýa Jeliläniň içinde nur saçjakdygyny aýtdy.
Ondan öwrenmeli iki sapak bar. Birinjiden, dini däp-dessurlary yhlas bilen berjaý etmek köplenç pikirlenmek ukyby bilen goldanylmaýar. Jedel edýärsiňizmi?
“Sebäbi men olara Hudaýa yhlas edýändiklerine şaýatlyk edýärin, ýöne sebäpsiz däl.”
Rim. 10: 2
Hakykaty bilmek üçin pygamberleri üns bilen okamak zerurdyr.
Ikinjiden, Isa al-Masih (SallaLlahu Aleýhi we Sellem) adamlara sowgat wada berdi. Zyýaratçylara şu zatlary yglan etdi:
“Baýramyň iň uly güni Isa durup, gygyrdy: Kim teşne bolsa, meniň ýanyma gelip içiň. Kim Maňa iman etse, Mukaddes Ýazgylarda aýdylyşy ýaly, ýatgydan janly suw derýalary akar.
Ýahýanyň Hoş Habary. 7: 37-38
Bu sowgat teşne bolanlaryň hemmesine (diňe ýahudylar, hristianlar we ş.m. däl) wada berildi. Suwsuzmy? (Şu ýere serediň). Zamzam guýusyndan alnan suw uly bereket bolsa, ýüregiň teşneligini gandyrýanlygy üçin näme üçin Masih suwuny içmeli däl?