Musanyň ilkinji alamatyndan (Pesahdan) ýadyňyzda bolsa, Allatagala gurbanlyk guzynyň gany bilen gapylaryň gapylaryna sepilmedik öýlerde ilkinji ogullaryň öljekdigini habar berdi. Faraon duýduryşa gulak asmady we ogluny ýitirdi, şondan soň Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) hem ysraýyllylary Müsürden çykardy we faraon olary kowalap, Gyzyl deňze gark boldy.
Şeýle-de bolsa, Musanyň maksady diňe bir ysraýyllylary Müsürden çykarmak däl-de, eýsem Hudaýyň kanuny şerigata laýyklykda olara täze durmuş öwretmekdi.
Al-süre süresi (87-nji aýat -“Iň beýik”), Hudaýyň döreden dünýäsiniň tebigatyň kanunlaryna nädip boýun bolýandygyny ýatladýar:
Hemme zady ýaradan we hemme zada deňlik beren, ýaradylyşyň ykbalyny öňünden kesgitlän we ýol görkezen, öri meýdanlaryny ösdürip ýetişdiren, soň bolsa garaňky zibile öwrülen Beýik Taňryňyzyň adyny öwüň. (Ala süresi 87:1-5)
Adamlar bilen baglanyşyklylykda, Hudaý ahlak kanunlaryna eýermegimizi hem buýurýar.
Müsürden çykandan birnäçe wagt soň Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Sinaý dagyna gitdiler. Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) daga çykdy we Hudaýyň şerigatyndan kanuny kabul etmek üçin 40 gün şol ýerde galdy. Bu Bakara süresi we 7-nji Araf sürelerinde aýdylýar:
Ine, biz senden söz aldyk we üstüňden bir dag çykardyk: “Size beren zadymyzy berk tutuň we gorkmagyňyz üçin ol ýerdäki zatlary ýada salyň”. (2:63 süresi)
Musany otuz gije kesgitledik we olara ýene on sany goşduk, şonuň üçin Rebbiniň möhleti kyrk gije boldy… (Sura 7: 142-Çitler)
Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) haýsy kanun iberildi? Kanunyň doly teksti gaty uludyr (mümkin bolup biljek we nämäniň bolup bilmejekdigi barada 613 buýruk we karar – mysal üçin haram we halal kararlar). Bu buýruklar Töwratyň uly bölegini tutýar. Emma Musa ilki bilen Hudaýdan diňe daşdan ýazylan birnäçe tabşyryk aldy. Olara on buýruk diýilýär we kanunda başga-da köp görkezmeler üçin esas bolup durýar. On buýruk Kanunyň özeni bolup durýar. Araf süresi şeýle diýýär :
Biz daşyn ustüne Musanyň ýerdäki, dünýädäki we soňky durmuşdaky adamlaryň durmuşyny düzetmek üçin zerur jikme-jik görkezmeler we düşündirişler bilen bar bolan zatlar hakda ýazdyk. Daşyn üstünde ýazylanlary berk berjaý et diýdik we halkyna ýazylanlaryň iň gowusyny yzarlamagy buýurdyk …
Topragyň ýüzünde buýsançly adamlar, alamatlarymdan ýüz öwürerin. Haýsy alamat görseler-de, oňa ynanmazlar. Dogry ýoly görseler, şol ýoldan gitmezler we ýalňyşlyk ýoluny görseler, şol ýoldan ýörärler. Sebäbi olar biziň alamatlarymyzy ýalan hasaplaýardylar we äsgermezlik edýärdiler. (7-nji süre: 145-146-njy aýatlar)
On tabşyryk
Araf Gurhanyň süresiniň şaýatlygyna görä, Allatagalanyň alamaty hökmünde daş tabynlara on tabşyryk ýazylypdyr. Bu buýruklar näme? Töwratyň bir bölegi bolan Çykyş kitabyna görä doly mysal getireris. Musa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) olary göni daşdan ýasady. (Diňe seriýa belgisini goşdum).
Hudaý bu sözleriň hemmesini aýtdy: Men sizi Müsür topragyndan, gullyk öýünden çykaran Hudaýyňyz Rebdirin.
Menden başga hudaýlaryňyz bolmaz .
2) Özüňize but ýa-da ýokardaky asmanda, aşaky ýerdäki we ýeriň aşagyndaky suwdaky zatlary şekillendirmäň; olara ybadat etmäň we olara hyzmat etmäň, çünki men Hudaýyňyz Reb, gabanjaň Hudaý, meni ýigrenýän üçünji we dördünji nesillere atalaryň günäsi üçin çagalary jezalandyrýan we müňlerçe nesillere rehimdarlyk edýän men! Meni söýýän we buýruklarymy ýerine ýetirýänler.
3) Hudaýyňyz Rebbiň adyny biderek aýtmaň, çünki Reb Öz adyny biderek yglan eden jezasyz gitmez.
4) Sabat gününi mukaddes saklamak üçin ýadyňyzda saklaň; alty gün işläň we ähli işleriňizi ýerine ýetiriň, ýöne ýedinji gün Hudaýyňyz Rebbiň Sabat güni: üstünde hiç hili iş etmäň, ne sen, ne ogluň, ne gyzyň, ne-de gyrnagyň, ne mallaryňyz, ne-de ýaşaýyş jaýyňyzdaky nätanyş adam; alty günüň içinde Reb asmany, ýeri, deňzi we ondaky ähli zady ýaratdy we ýedinji gün dynç aldy. Şonuň üçin Reb Sabat gününi ýalkady we mukaddes etdi.
5) Hudaýyňyz Rebbiň berýän topragynda günleriňiz uzak bolsun diýip, kakaňyzy we ejeňizi hormatlaň.
6) Öldürmäň.
7) Zyna etme.
8) Ogurlyk etme.
9) Goňşyňyza garşy ýalan şaýatlyk etmäň.
10) Goňşyňyzyň öýüne isleg bildirmäň; Goňşyňyzyň aýalyna, gyrnagyna, gyrnagyna, öküzine, eşegine ýa-da goňşyňyzyň zadyny isleme.
Adamlar ýyldyrymlary we alawlary, surnaý sesini we çilim çekýän dagy gördüler; Muny gören adamlar yza çekilip, uzakda durdular. (Çykyş 20: 1-18)
Dünýewi ýurtlarda ýaşaýan köplenç buýruklar hakda gürleşýändigimizi ýatdan çykarýarys. Bu gowy maslahat däl. Teklipler däl, jedel edip boljak düzgünler däl. Bular kiçigöwünlilik bilen ýerine ýetirilmeli buýruklar. Bu şerigat kanuny. Mukaddes Hudaýy görüp, ysraýyllylar gorkdular.
Tabynlyk kadasy
Haşr süresi (“Mejlis” 59-njy süre ) On tabşyrygyň inmegi bilen Gurhanyň inmegi bilen gytaklaýyn baglanyşýar. Gurhandan tapawutlylykda, on buýruk Musa ýyldyrym we alaw arasynda çilim çekýän dagda aýan edildi.
Bu Gurhany dagyň üstüne iberen bolsak, Hudaýdan gorkmak üçin onuň kiçigöwünlilik bilen bölünýändigini görersiňiz. Şeýle tymsallar Adamlara pikirlenmekleri üçin getirýäris. Ol Allatagaladyr, gizlin we aç-açan bilýän Hudaýdan başga hudaý ýok. Ol rehimdar we rehimdardyr. ( Haşr süresi 59: 21-22)
Yöne bir möhüm sorag jogapsyz galýar. Näçe buýrugy ýerine ýetirmeli boldular? Aşakdaky aýat on tabşyrygyň sanawyndan göni gelýär:
… Sinaý çölüne girip, çölde düşelge gurdular. Ysraýyl dagyň üstünde düşelge gurdy.
Musa dagda Hudaýyň ýanyna bardy, Reb ony dagdan çagyryp: «Eger meniň sesime gulak asyp, ähtimi ýerine ýetirseň, ähli halklardan miras bolarsyň, çünki bütin ýer meniňki… (Çykyş 19: 2-5)
Bu aýat on tabşyrykdan soň gelýär:
… we (Musa) äht kitabyny alyp, halka sesli okaň we olar: Rebbiň aýdan zatlarynyň hemmesini ederis we boýun bolarys diýdiler . (Çykyş 24: 7).
Töwratyň soňky kitabynda (jemi bäşisi bar), ýagny Musanyň soňky görkezmesinde Kanuna boýun bolmak şeýle diýilýär:
… we Reb bize bu düzgünleriň hemmesini ýerine ýetirmegi buýurdy, şonuň üçin Hudaýymyz Rebden gorkarys, ömrümizi halas etmek üçin bütin gün bize peýdaly bolar; Bu buýruklaryň hemmesini Hudaýymyz Rebbiň buýruşy ýaly ýerine ýetirmäge çalyşsak, bu biziň dogrulygymyz bolar.” (Ikinji Kanun 6: 24-25)
Dogrulyk tapmak
Yene-de bu ýerde “dogrulyk” sözi peýda bolýar. Bu gaty möhüm söz. Ilki bilen Adam atanyň nesillerine (ýagny, hemmämize!) Haçanda Adam atanyň alamatynda duşduk:
Eý, Adam ogullary! Utançly ýerleriňizi ýapmak we bezemek üçin size eşik iberdik. Şeýle-de bolsa, takwalyk eşigi has gowudyr. Bu Hudaýyň alamatlaryndan biridir. Belki, binany ýada salarlar. [7:26 süresi)
Soňra ony Ybraýym 2 -nji alamatda gördük , şonda Hudaý pygambere bir ogul wada berdi we Ybraýym (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Hudaýa iman etdi. Aýdylyşy ýaly:
“Ybram Rebbe iman etdi we oňa dogrulyk hasaplandy” (Gelip çykyş 15:6).
(“Dogrulyk” düşünjesini jikme-jik düşündirmek üçin Ybraýymyň 2-nji belgisi makalasyna serediň ).
Görşümiz ýaly, Kanun bize aýdylyşy ýaly dogrulyk gazanmagyň täze ýoluny açýar: ” Bu buýruklaryň hemmesini Hudaýymyz Rebbiň huzurynda ýerine ýetirmäge çalyşsak, dogrulygymyz bolar. (Kanun taglymaty 6:25).
Dogrulyk şertini ýerine ýetirmek gaty kyn. Adam “bu tabşyryklaryň hemmesini ýerine ýetirmäge synanyşmaly” -diýilýär we şondan soň dogrulyk tapar. Bu bizi Adamyň alamatyna getirýär. Allanyň özüne höküm çykarmagy we ony jennetden kowmagy üçin Adam atanyň ýekeje boýun bolmazlygy talap edildi. Hudaý Adam atanyň buýruklary birnäçe gezek bozmagyna garaşmady. Lutuň alamatynda beýan edilen Lutuň aýaly hakda-da edil şonuň ýaly aýdyp bolar. Şeýle talaplaryň çynlakaýlygyna has gowy düşünmek üçin Töwratdan Kanuna boýun bolmagyň möhümdigini aýdýan birnäçe aýaty getirerin.
Bularyň hemmesiniň manysy barada pikir edeliň. Uniwersitetde okaýarkam, bir professor bize birnäçe sorag berdi (mysal üçin: 25 sorag), ýöne olaryň diňe käbirine – islege görä jogap bermegimizi isledi. Mysal üçin: 25-den 20-ä jogap bermek mümkindi. Bir sorag gaty kyn ýaly görünse, adam başga birini saýlap biler we bu soragy geçirip biler. Başga bir adam üçin zatlar başgaça bolup biler. Aslynda 25 soragyň diňe 20-sine jogap berilmelidi. Professor biziň üçin işleri aňsatlaşdyrjak boldy.
On tabşyryk hakda köpler özlerini şeýle duýýarlar. Adamlara on buýrugy iberip, Allanyň: “Iň bolmanda bäşisini ýerine ýetirmäge synanyşyň – öz islegiňize görä”-diýip pikir edýärler. Emma beýle däl. Hudaý diňe bir halaýan zatlarymyzy däl-de, ähli buýruklary ýerine ýetirmegiň zerurdygyny aýtdy. Diňe ähli buýruklar ýerine ýetirilende Kanun olaryň dogrulygyna öwrüler.
Yöne näme üçin käbir adamlar Alamat hakda beýle biperwaý? Sebäbi Kanuny ýerine ýetirmek gaty kyn, sebäbi ol diňe bir gün däl, eýsem bütin ömrüň dowamynda edilmelidir. Özümizi aldamak we çyzgyny düşürmek has aňsat. Buýruklary täzeden okaň we soraga jogap beriň: “Bularyň hemmesini edip bilerinmi? Hemme zat. Her gün. Elmydama.” Bu möhümdir, sebäbi on tabşyryk ýatyrylmady. Hudaý olary ýatyrmady; Musa pygamberiň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) yzyndan hereket edýärler we Isa al-Masihiň we Muhammetiň soňky döwürlerine çenli dowam edýärler ( Şu ýere serediň ). Bu buýruklar butparazlyk, Bir Hudaýa ybadat etmek, nikada wepalylyk, ogurlyk, adam öldürmek, ýalan sözlemek ýaly ahlagyň esaslaryna degişlidigi sebäpli, olar wagtlaýyn we doly berjaý edilmelidir. Bu soraga hiç kim başga birine jogap berip bilmez. Diňe özüm üçin. Kyýamat güni, ol ýene-de Hudaýyň öňünde jogap berer.
Hudaýyň öňünde iň möhüm sorag
Size Kanun taglymaty 6:25 esasly bir sorag bererin, ony özüňiz jogap berip bilersiňiz. Kanun, bu Kanunyň bu düzgünine beren jogabyňyza baglylykda dürli usullar bilen ulanylar. Sizi iň gowy suratlandyrýan jogaby saýlaň. Degişli jogaba basyň.
Kanun taglymaty 6:24-25 bize degişlidir:
Reb maňa bu düzgünleriň hemmesini ýerine ýetirmegi we Hudaýdan gorkmagy buýurdy, şonuň üçin ömrümi häzirki ýaly halas etmek üçin bütin gün meniň üçin gowy bolar. Bu tabşyryklaryň hemmesini Hudaýymyz Rebbiň huzurynda, Onuň buýruşy ýaly ýerine ýetirmäge çalyşsam, bu meniň dogrulygym bolar .