Dawud patyşa (oňa hem parahatlyk bolsun) gadymy pygamberleriň arasynda iň möhüm şahsyýetdir. Ybraýym (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) täze merhemetiň ýaýramagynyň düýbüni tutdy – birinjiden oňa köp milletiň wadasy berildi , netijede tutuş bir halky emele getirdi, ikinjiden uly gurban berdi. Musa pygamber (Sallallahu Aleýhi We Sellem) Pesah gurbanlygyny bermek bilen ysraýyllylary gulçulykdan azat etdi we doly hukukly halk bolmaklary üçin olara Kanun berdi . Olarda diňe nälet däl-de, Hudaýdan bereket aljak derejede dolandyrjak bir Patyşa ýokdy. Dawud (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) ilkinji patyşa we pygamberdi. Ondan täze merhemet ykdysadyýeti – Iýerusalimde höküm süren patyşalaryň ykdysadyýeti başlandy.
Dawud patyşa (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) kimdi?
Ysraýyl taryhynyň meýilnamasynda görkezilişi ýaly, Dawud (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) takmynan 1000-nji ýyllarda ýaşapdyr. b.e.öň, ýagny Ibragimden (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) müň ýyldan soň we Musadan (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) 500 ýyl soň. Dawud ( SallaLlahu Aleýhi We Sellem) kakasynyň goýunlaryny bakýardy. Bir gezek Ysraýyla güýçli duşman hüjüm edipdi we bu goşunyň ýolbaşçysy Golýat atly ägirt uly adamdy. Ysraýyllar ony görüp gorkdular we ruhdan düşdüler. Emma Dawud (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Golýata garşy göreşdi we ony öldürdi. Şeýle ajaýyp waka Dawuda (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) derrew şöhrat getirdi – ýaş çopan oglanjygyň beýik söweşijiniň ýeňendigini köplenç görmeýärsiňiz. Bu ýeňişden ruhlanan ysraýyllylar duşmany ýeňdi. Gurhan Dawud (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) arasyndaky dawa hakda şeýle diýýär:
Olary Allanyň islegi bilen ýeňdi. Dawud (Dawut) Jaluty (Golýaty) öldürdi, Alla oňa patyşalyk we paýhas berdi we islän zadyny öwretdi. Eger Alla käbir adamlary beýlekiler arkaly saklamasa, ýer tertipsiz bolardy. Şeýle-de bolsa, Alla älemlere rehimdardyr. (Sura 2: 251 – Sygyr)
Bu söweşden soň Dawudyň şöhraty tutuş ýurda ýaýrady. Ol uzak köp synaglardan soň patyşa boldy – daşary ýurtlularyň arasynda-da, ysraýyllylaryň arasynda-da köp erbet adamlar bardy. Dawudyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) ýeňişleri we gynançlary Patyşalaryň 1-nji we 2-nji kitaplarynda (Injil/al- Kitab ) jikme-jik beýan edilýär. Bu kitaplaryň awtory Şamuwel (Sallallahu Aleýhi We Sellem) Dawudy (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) patyşa edip saýlan Hudaýyň pygamberidi.
Dawud (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) beýleki zatlar bilen bir hatarda sazanda-da bolup, Hudaýyň hormatyna ajaýyp aýdymlar we goşgular kitabyny ýazypdyr. Kuran 38-nji süre (Bag) süresiniň aşakdaky aýatlarynda bu barada ýatlaýar:
Olaryň aýdýanlaryna çydaň we kuwwatly hyzmatkärimiz Dawudy (Dawudy) ýada salyň . Elmydama Allaha ýüz tutýardy. Daglary boýun egdirdik, günortan we irden onuň bilen öwgüli sözler aýtdylar. Şeýle hem guşlar ýygnandy. Olaryň hemmesi Oňa ýüz tutdular. Biz onuň güýjüni berkitdik we oňa paýhas we aýgytly söz berdik. (38: 17-20 süresi-Bag)
Dawudyň söweşijisiniň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) güýjüni we şol bir wagtyň özünde wasp edýän guşlaryň aýdymlary ýaly owadan öwgi aýdymlarynyň ajaýyplygyny nygtaýar. Patyşa hökmünde çykyşlarda paýhas bilen Hudaýdan inderildi. Dawudyň (Sallallahu Aleýhi We Sellem) aýdymlary we goşgulary Zeburyň ilkinji kitaby bolan Zeburda ýazylyp düzüldi. Dawuda (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Hudaýdan paýhas berlendigi sebäpli, Zebur Töwrat ýaly mukaddes we ylhamlanan kitaplaryň sanawyna hem girýär. Gurhanyň aýdanlary:
Jennetdäki we ýerdäki adamlary Rebbiňiz has gowy bilýär. Käbir pygamberler Biz beýlekilerden has ileri tutduk. Dawuda Zebur berdik. (17:55 süresi – Ysraýyl )
Süleýman Zebur ýazmagyny dowam etdirýär
Ylhamlanan ýazgylar, aradan çykan Dawudyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) ölümi bilen gutarmady. Ogly we mirasdüşeri Süleýman (Sallallahu Aleýhi We Sellem) hem sowgat hökmünde Hudaýdan paýhas aldy. Sad süresinde şeýle diýilýär:
Biz Dawuda Süleýmany (Süleýman) berdik. Bu gul nähili owadandy! Hakykatdanam, elmydama Allaha ýüz tutýardy. (38:30 süresi – Bag)
Dawud (Dawut) we Süleýman (Süleýman) gijelerine geň goýunlar bilen zäherlenendigini ýadyňyzdan çykarmaň . Biz olaryň hökümine şaýat bolduk. Süleýmana (Süleýmana) muňa düşünmäge kömek etdik we ikisine-de güýç (paýhas ýa-da welilik) we bilim berdik. Dawud (Dawut) bilen bilelikde şöhratlandyrmagy üçin daglary we guşlary boýun egdirdik. Biz etdik. (Sura 21: 78-79 – Pygamberler)
Dawuda (Dawuda) we Süleýmana (Süleýmana) bilim berdik, olar: “Bizi imanly bendeleriniň köpüsinden ileri tutan Allaha alkyş bolsun” diýdiler. (27:15 süresi)
Süleýman (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Zeburyň hikmetiniň ylhamlanan kitaplary däbini dowam etdirdi. Kitaplarynyň arasynda Süleýmanyň pähimleri, Wagyz kitaby we Nagmalar aýdymy bar.
Süleýmandan soň Zebur däbini beýleki pygamberler dowam etdiripdirler
Süleýman (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) ölenden soň, patyşalar Töwratyň tabşyryklaryndan ýüz öwürdiler we indi akyl- paýhasa ylham bermediler. Ysraýylyň ähli patyşalaryndan diňe Dawud we ogly Süleýman (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Hudaýyň ylahy hikmetine eýe bolup, patyşalar we pygamberlerdi. Süleýmandan soň ýaşan ähli patyşalara Reb pygamberlerine köp sanly duýduryş iberdi. Rebiň pygamberlerinden biri Ýunus (Ýunus) – uly balyk tarapyndan ýuwudylan (Sura 37: 139-144). Reb 300 ýyllap pygamberlerini patyşalara iberdi. Olaryň duýduryşlary, nesihatlary we welilikleri ylhamlanan Zebura-da girdi. Bu makalada öňem belläp geçişimiz ýaly Ysraýyl patyşalygy wawilonlylaryň eline geçdi we ýewreýler ýesir alyndy, şondan soň Pars imperiýasynyň düýbüni tutujy Kir patyşanyň ýolbaşçylygyndaky wada berlen ýere gaýdyp geldi. Bu döwürde Reb öz adyndan gürleýän adamlara pygamberlerini iberdi. Pygamberlikler üns bilen ýazylypdyr we soňra Zeburyň bir bölegi bolupdyr.
Mesihiň gelmegine garaşýaryn
Bu pygamberleriň hemmesi siziň we meniň üçin möhümdir, sebäbi olarda diňe Rebiň duýduryşlary däl, eýsem Injiliň esasyny emele getiren zatlar hem bar. “Mesih” adalgasynyň özi Zebur kitabynyň ( Zeburyň özi ýazan bölegi) başynda Dawud (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) tarapyndan girizilýär. Mesihiň gelmegi hakda goşmaça pygamberlerde goşmaça maglumat tapýarys. Bu, Süleýmandan soň patyşalaryň Töwratdan we Ysraýyl halklaryndan buýruklary ret edendiklerini nazara almak bilen has möhümdir . Mesihiň geljekdigi baradaky wada we kömegine bolan umyt imanlylyk şertlerinde berildi. Musanyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) sözüne görä, Töwrat pygamberleri geljegi öňünden görüpdirler. Bu welilikleriň hemmesi şu gün bize ýüzlenýär, sebäbi, bizden nämäniň talap edilýändigini bilsek-de, dogry ýoldan sowuldyk. Mesih, ynamsyzlygyň garaňkylygynda parlaýan umyt şamçyragydyr.
Isa al-Masih (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Zebura nähili garady
Isa al-Masih pygamber, ýoldaşlary we yzyna eýerijiler bilen söhbetdeşlikde Zebury köplenç Injiliň ýazgylary we Mesihiň roluny düşündirýär . Isa şeýle diýýär:
Musadan başlap, ähli pygamberleri sanap geçip, olara Mukaddes ýazgylarda aýdylanlary düşündirdi. (Luka 24:27)
Musanyň Töwratyna (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) eýeren Zeburyň pygamberlerine degişlidir. Isa al-Masih (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) öz yzyna eýerijilere Zeburda gelşiniň nähili çak edilýändigini düşündirdi. Isa al-Masih (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) öwretdi:
Isa olara: «Men siziň ýanyňyzda bolanymda, Musanyň kanunynda, pygamberlerde we mezmurlarda ýazylan zatlaryň hemmesiniň ýerine ýetirilmelidigini aýtdym. Soň bolsa Mukaddes ýazgylara düşünmek üçin akyllaryny açdy. ( Luka 24: 44-45)
“Pygamberlerde we mezmurlarda” frazasy Zeburyň Dawudyň (mezmurlaryň) ýazan ilkinji kitabyna we kanuna (pygamberlere) girizilen indiki kitaplara degişlidir. Isa al-Masih (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) ýazgylara (ýagny Töwrat we Zeburyň ylhamlanan kitaplary) düşünmekleri üçin aňlaryny açmalydy, Indiki makalalar tapgyrynda, Isa-al-Masihiň bu kitaplardan okuwçylaryna nämäni aýan edendigini anyklamaga synanyşarys, şeýdip aňymyz Injil düşünjesine hem açyk bolar .
Dawud (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) we Zebur pygamberleri
Aşakdaky suratda Zebur pygamberleriniň hemmesi diýen ýaly görkezilýär (hemmeler üçin ýeterlik ýer bolmazdy). Çyzygyň ini her pygamberiň ömrüne laýyk gelýär. Wagt görkezijisindäki reňk kodlamasy, Musanyň bereket we nälet okandan soň ýewreý halkynyň taryhyny yzarlaýan ýaly, ysraýyllylaryň ýagdaýyna laýyk gelýär .
