Haçan-da biz Ybraýymyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) beren gurbanlygy hakda aýdanymyzda, dostlarym gurban kesmegiň Hezreti Ysmaýyl (ýa-da Ysmaýyl), ýagny Ybraýymyň Hajardan körpe ogly, Saranyň körpe ogly Yshak däl-de bolmagyny aýydyarlar. Şonuň üçin bu hekaýany Gurhanda okanymda geň galdym. Bu teksti dostlarymy görkezenimde, olar hem geň galýarlar. Ybraýymyň alamaty 3 atly makalada bu möhüm taryhy wakany eýýäm analiz etdik. Parçanyň doly tekstini şu ýerden okap bilersiňiz. Näme diýýär? Geliň, bu aýaty ýene bir gezek sitata edeliň:
Onuň işläp bilýän ýaşyna çenli ulalan bir ogly bar. Soň bolsa Ybraýym belli bir düýşi görüp synag edildi. Ybraýym ogluna: “Eý, oglum! Allanyň ylhamy bilen düýşümde seni gurban hökmünde öldürýändigimi gördüm we bu hakda näme pikir edýändigiňi gördüm? Dogruçyl ogul: Oh Eý, kakam! Perwerdigäriňiziň buýran zatlaryny ýerine ýetiriň. Alla razy bolsa, maňa sabyr edersiň “-diýdi.
Safat 37: 102
Ybraýymyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) gurbanlygy baradaky bölümde Hudaýa sowgat hökmünde hödürlenen ogluň ady agzalmaýar. Şeýle ýagdaýlarda bar bolan maglumatlary üns bilen seljermek iň gowusydyr. Gurhany başyndan ahyryna çenli okasak, Ysmaýyl pygamberiň adynyň 12 gezek agzalýandygyny göreris.
- Bu 12 parçanyň ikisinde diňe Ybraýymyň ady bilen birlikde Ysmaýylyň ady agzalýar (2: 125, 2: 127).
- Ybraýym we dogany Yshak bilen bilelikde bäş gezek ýatlanylýar (3:84, 4,163, 2: 133, 2: 136, 2: 140).
- Galan bäş bölümde, beýleki pygamberleriň sanawynda Ybraýym hakda agzalman ýatlanylýar (6:86, 14:39, 19:54, 21:85, 38:48).
Elbetde, diňe Ysmaýyly kakasy Ybraýym (Sallallahu Aleýhi We Sellem) bilen birlikde agzalýan iki bölümde, gurban bermek däl-de, doga bilen baglanyşykly wakalar hakda gürleşýändigi aýdyňdyr.
Bu ýerde Jaýy (Kaaba) adamlar üçin gaçybatalga we howpsuz ýer etdik. Ybraýymyň (Ybramyň) ýerine doga mekany edin. Ybraýyma (Ybram) we Ysmaýyla tegelek, galýan, baş egýän we sejde edýänler üçin öýümi (Kaaba) arassalamagy buýurdyk. (Bakara 2: 125)
Bu ýerde Ybraýym we Ysmaýyl jaýyň (Kaaba) düýbüni galdyrdylar: “Rebbimiz! Bizden kabul et! Takyk, Sen eşidiji, bilýänsiň. (Bakara 2: 127)
Gurhany kerim hiç ýerde Ysmaýylyň gurban edilendigini görkezmeýär. Diňe “ogul” diýilýär. Näme üçin Ysmaýyl diýip giňden ynanýarlar?
Ybraýymyň oglunyň gurban berilmegi baradaky tekste düşündiriş
Yusup Aly Gurhanyň abraýly terjimeçisi. Onuň teswirini şu ýerden okap bilersiňiz.
Ybraýymyň gurbanlygy baradaky parçany düşündirişinde haýsy ogluň gurban edilendigi barada iki ýazgy bar.
4071 Siriýada we Palestinde hasylly ýerdi. Musulman däp-dessurlaryna görä, şol ýerde doglan ogul Ybraýymyň ilkinji ogly Ysmaýyl bolupdyr. Onuň ady “Samiya” kökünden gelip çykýar, ýagny “eşit” diýmegi aňladýar, sebäbi Hudaý Ybramyň dogasyny eşitdi (100-nji aýat). Ysmaýylyň doglan ýylynda Ybraýym segsen alty ýaşyndady.
(Gelip çykyş 16:16)
Yusup Alynyň bu ýere getirýän ýeke-täk argumenti musulmanlaryň däbi.
4076 Biziň wersiýamyz bar bolan Köne Iudeo-Hristian wersiýasy bilen deňeşdirilýär. Ýewreýleriň däp-dessurlary, ýewreýleriň neslinden bolan Yshagyň üsti bilen maşgalanyň has kiçi şahasyny beýgeltmek üçin, bu gurbanlygy Yshak bilen baglanyşdyrýar, araplaryň nesli Ysmaýylyň pikiriçe, köne şahasy bilen tapawutlanýar (Gelip çykyş 22: 1-18). Yshak doglanda, Ybraýym yüz ýaşyndady(Gelip çykyş 21: 5), Ysmaýyl dünýä inende, Ybraýym segsen alty ýaşyndady (Gelip çykyş 16:16). Şeýlelik bilen, Ysmaýyl Yshakdan 14 ýaş uly. Ysmaýyl ömrüniň ilkinji 14 ýylynda kakasynyň ýekeje ogly boldy, Yshak ömründe Ybraýymyň ýekeje ogly däldi. Şeýle-de bolsa, Köne gelip çykyş teksti (Barlyk Kitaby 22: 2): Hudaý: “Öz söýýän ýekeje ogluňy Yshaky al; Morýanyň topragyna baryp, ony ýakma gurbanlygy hökmünde hödür et” diýdi.
Bu ýerde aşakdaky argument beýan edilýär: Töwrat: “Ogluňy, ýekeje ogluňy al …” (Barlyk Kitaby 22: 2) diýýänligi sebäpli, Ysmaýyl doganyndan 14 ýaş kiçi bolansoň, şonuň üçinem ol “ ýekeje ogly ”-diýdi. Şeýle-de bolsa, teswirçi öňki 21-nji bapda Ybraýymyň (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) öz adyndan Ysmaýyly we Hajary iberendigini ýatdan çykarýar. Şonuň üçin Gelip çykyş 22 we şol wagt Yshagyň Ybraýymyň “ýekeje” oglydygy aýdylýar, sebäbi Ysmaýyl eýýäm sürgün edilipdi. Goşmaça maglumatlary şu ýerden okap bilersiňiz.
Ybraýymyň gurban edilen ogly: Töwratyň şaýatlygy
Şeýlelik bilen, Gurhanda, Töwratdan tapawutlylykda, gurban edilen ogluň ady berilmeýär. Töwratda, ýagny Gelip çykyş 22 , Yshagyň ady alty gezek agzalýar (22: 2, 3, 6, 7 (2 gezek), 9).
Muhammed (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Töwratyň ygtyýaryny tassyklady
Hadys Muhammed (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Töwratyň ygtyýaryny häzirki görnüşimizde tassyklandygyny biragyzdan aýdýar. Bu hakykat baradaky makalamda tassyklama hökmünde birnäçe hadys agzalýar:
Abdylla ibn Umar rowaýat edipdir: “Bir topar ýewreý gelip, Hudaýyň Resulyny (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) Kwaffa çagyrdy we: “Abulkasym halkymyzdan biri bir aýal bilen zyna etdi, şonuň üçin olara höküm çykaryň “-diýdi. Hudaýyň Resuly (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) üçin bir ýassyk goýup, üstünde oturyp: “Töwrat getir” diýdiler. Oňa hyzmat edilende, aşagyndan bir ýassyk çykardy, Töwraty goýdy we: “Men saňa we seni aýan edenine ynanýaryn”-diýdi. sunan Aby Dawud, 38-nji kitap, № 4434:
Isa al-Masih (Sallallahu Aleýhi We Sellem) Töwratyň ygtyýaryny tassyklady
Isa al-Masih pygamber Töwratyň ygtyýaryny hem tassyklady. Bu makalada agzalan taglymatlarynyň birinde şeýle diýilýär:
hemme zat ýerine ýetirilýänçä kanundan (ýagny Töwratdan) ýitip gitmez. Şonuň üçin buýruklaryň iň kiçisini hem bozup, başgalara hem şeýle etmegi öwredip başlasa, Jennet Patyşalygynda iň kiçisi hasaplanar. Buýruklary ýerine ýetiren we beýlekilere-de öwredýän adam Gögüň Patyşalygynda beýik hasaplanar. (Matta 5: 18-19)
Töwratdan ýokary däl
Töwrat Musanyň tekstinden haýsydyr bir däbi ileri tutmak akylly däl. Hakykatdanam Isa al-Masih (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) öz döwrüniň halkynyň dini ýolbaşçylaryny ýazgaryp, adam däp-dessurlaryny Kanundan ileri tutýandyklaryndan zeýrendi:
Muňa jogap edip: “Näme üçin döreden däp-dessurlaryňyz üçin Hudaýyň emrini bozýarsyňyz? Çünki Hudaý: “Kakaňy we ejeňi hormatla”-diýdi. Şeýle hem, Hudaý: “Kim kakasyny ýa-da ejesini kemsidýän bolsa, öldürilmeli”-diýdi. Yöne biriniň kakasyna ýa-da ejesine: “Men saňa kömek edip bilmerin, sebäbi ähli baýlygymy Hudaýa sowgat hökmünde bagyşlaýaryn” diýýär we şeýlelik bilen kakany we enäni sylamazlygy öwredýärsiň. Şeýdip, däp-dessurlaryňyz üçin Hudaýyň emrini ýatyrdyňyz. Ikiýüzlüler! (Matta 15: 3-7)
Bu ýerde pygamber adam däplerini Kanundan ileri tutmagyň howpy barada aç-açan duýduryş berýär.
Häzirki zaman Töwratyň teksti Öli deňiz aýlawlary bilen tassyklanýar
Aşakdaky diagramma Töwratyň iň gadymy golýazmalarynyň, Öli deňiz aýlawlarynyň miladydan öňki 200-nji ýyla degişlidigini görkezýär (jikme-jikliklere serediň) .Bu Muhammedyň (Sallallahu Aleýhi We Sellem) we Isa al-Masihyn (SallaLlahu Aleýhi We Sellem) tarapyndan agzalan Töwratyň ýazylan görnüşinde bize inendigini aňladýar.
Şeýlelik bilen, pygamberleriň görkezmelerine gaýdyp gelsek, bu mesele doly aýdyňlaşdyrylar.